پیگمی
پیگْمی (Pygmy)
(یا: پیگمه‌ها) مردمانی سیاه‌پوست از چندین گروه قومی با جثه‌هایی کوچک، ساکن در جنگل‌های استوایی افریقا. مهم‌ترین گروه‌ها در بین پیگمه‌ها عبارت‌اند از توآ[۱]ها، آکا[۲]ها امبوتی[۳]ها، بینگا[۴]ها، باکا[۵]ها، و گِلی‌اِفه‌ها. مجموع جمعیت پیگمه‌ها کمتر از ۲۰۰هزار نفر است و آن‌ها را باید احتمالاً ساکنان بومی جنگل‌های استوایی افریقا، پیش از ورود مردمان کشاورز از سایر مناطق به آن، دانست. پیگمه‌ها در دسته‌های کوچک کوچنده، شکارچی‌ـ گردآورندۀ خوراک، زندگی می‌کنند، اما با مردم ساکن در این منطقه نیز مبادلات تجاری دارند. پیگمه‌ها از دوران مصر و یونان باستان در مناطقی خارج از مناطق زیستی خود شناخته شده بودند. آن‌ها در‌حال‌حاضر در بخش‌هایی از جمهوری افریقای مرکزی[۶]، کامرون، جمهوری دموکراتیک کنگو[۷] (زئیر[۸] پیشین)، بوروندی[۹]، گابون[۱۰]، روآندا[۱۱]، سودان و اتیوپی دیده می‌شوند. آنان از دیرباز در مسکن‌هایی تک‌اتاقی، کندوشکل و ساخته‌شده از شاخ و برگ و ساقۀ گیاهان زندگی می‌کنند. دربارۀ پیگمه‌های امبوتیِ ساکن جنگل ایتوری[۱۲] در کنگو[۱۳] این فرضیه مطرح است که آنان نزدیک به ۱۰هزار سال در این جنگل‌ها از سایر مردمان افریقا جدا بوده‌اند. به نظر می‌رسد که این گروه به همراه سان[۱۴]ها بارزترین مشخصات وراثتی را به‌مثابۀ افریقایی‌های نخستین داشته باشند. همچنین به‌نظر می‌رسد که قد کوتاه آنان (در مردان ۱۴۷ سانتی‌متر و در زنان ۱۴۲ سانتی‌متر) در بیرون‌راندن حرارت و بهبود تعریق یا به‌عبارت دیگر انطباق بهتر با شرایط محیط گرم و مرطوب جنگل مؤثر باشد. امبوتیها در دسته‌های کوچک، حدود ۳۰ خانوار، زندگی می‌کنند که البته اندازه و ترکیب خانوارها بنابر میزان دسترس‌پذیری به منابع شکار و گیاهان متغیر است. آنان برای تأمین پارچه و فلز به همسایگان کشاورز احتیاج دارند و در مقابل این کالاها، یا محصولات جنگلی عرضه می‌کنند یا به عوض برایشان کارگری می‌کنند. ازجمله مناسک روستایی رایج بین آنان مراسم ختنه است. هم‌جواری پیگمه‌ها با همسایگان کشاورزشان سبب شده است که زبان اصلی پیگمه‌ها از میان برود و آنان غالباً به زبان همسایگان خود سخن گویند. درحال حاضر، با تخریب جنگل‌ها، پیگمه‌ها ناچارند یا به مناطقی دوردست‌تر در جنگل پناه ببرند یا در جماعت‌های کشاورز جذب شوند.