کاروان
کاروان (caravan)
گروهی از مسافران یا بازرگانان که برای کمک متقابل و دفاع از یکدیگر در حین سفر در سرزمین‌های نامسکون یا کشورهای خصم با هم متحد شده و سازمان یافته‌اند. سابقۀ تجارت کاروانی در خاورمیانه به عهد تمدن‌های باستانی بازمی‌گردد و به‌نظر می‌رسد پیش از آغاز تجارت دریایی بسیار رایج بوده است. همۀ امور مربوط به سفر کاروان‌ها از یک نقطۀ حاصل‌خیز به نقطۀ حاصل‌خیز دیگری در همان منطقه، می‌بایست از ابتدا سازمان‌دهی می‌شد، زیرا بیابان‌های پهناور بخش‌های مسکون را از یکدیگر جدا می‌کرد و حکومت‌های محلی قادر به حفاظت از بازرگانان در برابر اشتیاق قبایل به غارت و چپاول اموال آنان نبودند. کاروانیان معمولاً کالاهایی مانند جواهرات، ادویه، عطریات، رنگینه‌ها، فلزات، چوب‌های کمیاب، عاج، روغن، و منسوجات (عمدتاً ابریشم) را برای خریدوفروش با خود داشتند و بخش عمدۀ بارهای آنان را شترها از مصر تا بین‌النهرین و در سراسر شبه‌جزیرۀ عربستان حمل می‌کردند. در حدود قرن ۳م پای شتران به شمال افریقا و صحرای افریقا رسید. در آسیای صغیر از الاغ استفاده می‌شد. در دورۀ حکومت امپراتوری‌های بزرگ تجارت رونق بسیار داشت، زیرا در این روزگار دولت‌ها می‌توانستند مسیرهای کاروان‌رو را کنترل و از کاروانیان محافظت کنند؛ بسیاری از جنگ‌ها و فتوحات عهد باستان نیز برای ایمن‌سازی همین راه‌ها روی داد. حکومت‌ها به تأسیس کاروان‌سرا در طول راه‌های کاروان‌رو اقدام می‌کردند و با احداث این کاروان‌سراها حرکت سربازان برای امن‌کردن راه‌ها نیز سهل‌تر می‌شد. در عهد باستان، متناسب با رونق و رکود تجارت در راه‌های کاروان‌رو، شهرهایی در مسیر کاروان‌ها پدید می‌آمدند یا نابود می‌شدند. پس از ظهور اسلام، زیارت کعبه نیز عاملی برای تشکیل کاروان‌های بزرگ زیارتی شد که هر سال از اقصا نقاط جهان اسلام در موسم حج به‌سمت مکه راه می‌افتادند. تا دورۀ مدرن، که کامیون و هواپیما وارد عرصۀ تجارت شدند، سیستم تجارت کاروانی تغییر چندانی نیافته بود، و مسافرانی که قصد عبور از صحراهای خشک و سوزان را داشتند به کاروان‌ها ملحق می‌شدند.