کانادا

کانادا
نام فارسی	کانادا
نام لاتین	Canada
نظام سیاسی	نظام فرمانداری کل با دو مجلس قانون‌گذاری
جمعیت	۳۴,۵۷۸,۰۰۰ نفر
موقعیت	نیم‌قارۀ امریکای شمالی
پایتخت	اوتاوا
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع)	۳.۴
رشد سالانه (درصد)	یک
شهرهای اصلی	اُوتاوا، ادمونتون، ویکتوریا، وینیپِگ، تورنتو، کِبِک و مونترآل
زبان	انگلیسی و فرانسوی
دین	مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع)	۹,۹۷۰,۶۱۰
واحد پول	دلار کانادا

کانادا (Canada)

برج سي ان تورنتو، کانادا

برج سي ان تورنتو، کانادا

موقعیت. کانادا شمالی‌ترین کشور قارۀ امریکا، از شمال به اقیانوس شمالگان، از شمال شرقی به تنگۀ اسمیت، خلیج بافین، تنگۀ دیویس، و دریای لابرادور، از شرق به اقیانوس اطلس شمالی، از جنوب به کشور امریکا، از غرب به اقیانوس آرام و از شمال غربی به ایالت آلاسکا (کشور امریکا) محدود است. مساحت کشور پهناور کانادا ۹,۹۷۰,۶۱۰ کیلومتر مربع است و شهر اوتاوا پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. کانادا یا دومین کشور وسیع جهان (بعد از روسیه) از منابع سرشار و مهمی چون جنگل و آب و کانی و ماهی فراوان بهره‌مند است و در قبال نیروی کار و اندیشه، اقتصاد توانمندی دارد. کشور کانادا عمدتاً از آب و پوستۀ سنگی و کوه و مرداب تشکیل شده و خاک مرغوب و قابل کشت آن از ارزش فراوانی برخوردار است و سرمای سخت و خشونت طبیعت، اکثر نزدیک به‌اتفاق جمعیت کشور را در مرزهای جنوبی و در نواری به طول ۳۲۰ کیلومتر متمرکز ساخته است. کشور کانادا به نواحی جغرافیایی زیر تقسیم می‌شود:

۱. سپر کانادا که وسیع‌ترین ناحیۀ جغرافیایی این کشور است و تقریباً نیمی از وسعت آن را شامل می‌شود. این ناحیه که شبیه یک کاسۀ عظیم است، خلیج هودسن (هادسن) را در میان خود جای داده، دنبالۀ آن در شرق به رشته‌کوه‌های آپالاش منتهی می‌شود و از غرب تا فروبومان پیرامون دریاچه‌های گریت بر و گریت اسلِیو و دهانۀ رود مکنزی گسترش می‌یابد. فروبومان گریت لیکس (دریاچه‌های بزرگ) و نیز رودخانۀ سنت لارنس (سن‌لوران)، بخش جنوبی سپرگان مزبور را تشکیل می‌دهند و انبوه‌ترین نواحی مسکونی و مزروعی کانادا به‌شمار می‌آیند.

۲. فرابومان شرقی یا ارتفاعات ساحلی لورنچن (لورانتید) در مرز شرقی سپرگان کانادا قرار دارند. دامنۀ شرقی آن‌ها به نوار ساحلی رودخانه و خلیج سَنت لارنس منتهی می‌شود و جزایر نیوفاوندلند، کیپ برِتون، پرینس ادوارد و اَنتیکاستی و غیره در آب‌های ساحلی این ناحیه قرار دارند و جزئی از خاک کشور کانادا محسوب می‌شوند و شبه‌جزیرۀ نووا اسکوتیا (نوواسکوشا) مهم‌ترین و چشم‌گیرترین عارضۀ ساحلی آن است.

۳. کوردیراهای کانادا که غربی‌ترین بخش این کشور را تشکیل می‌دهند، از رشته‌کوه‌های چندی که به موازات خط ساحلی اقیانوس‌ آرام قرار دارند، پدید آمده است. کوه‌های مکنزی و گریت پلینز (جلگه‌های بزرگ)، شرقی‌ترین نواحی این قسمت‌اند و کوه‌های راکی که در دنباله شمالی کوه‌های راکی کشور امریکا قرار دارند، با ارتفاع ۳,۹۵۴ متر، (کوه رابسون)، در غرب جلگه‌های بزرگ قرار دارند. رشته‌کوه‌های سِلکِرک و استیکین فضای میان کوه‌های راکی و رشته‌کوه‌های ساحلی را پر کرده‌اند و دامنۀ غربی کوه‌های ساحلی با بریدگی‌ها و آبدرهها و جزایر ساحلی بسیار، به اقیانوس آرام منتهی می‌شود. جزایر و جزیرکهای بسیاری ازجمله جزیرۀ ونکوور، و جزیرۀ کوئین شارلوت در آب‌های ساحلی آن قرار دارند و کوه وادینگتون، با ارتفاع ۳,۹۹۴ متر، بلندترین قلۀ بخش جنوبی است و کوه لوگان که در شمال غربی کانادا و نزدیک مرز آلاسکا قرار دارد با بلندی ۵,۹۵۹ متر مرتفع‌ترین نقطۀ بخش شمالی و بلندترین کوه کشور کانادا محسوب می‌شود.

۴. جزایر شمالی، که عمدتاً در شمال مدار شمالگان قرار گرفته‌اند، جزایر بزرگ و کوچک فراوانی هستند که غالباً خالی از سکنه بوده و بافین، الزمیر، ویکتوریا، کوئین الیزابت، سامرست، ملویل، بَنکس و ساوتمپتن مهم‌ترین آن‌ها هستند. رودخانه‌های بسیاری؛ ازجمله مکنزی، پیس، اَتابَسکا، چرچیل، سسکچوان، فریزر؛ از کوردیراهای کانادا سرچشمه می‌گیرند و رودخانه‌های باک، نلسون، و‌ آلبنی نیز از دیگر رودهای این کشور محسوب می‌شوند. کشور کانادا سرزمینی پُرآب است و دریاچه‌های بسیاری که از عصر یخبندان به‌جای‌مانده، در این کشور وجود دارد که دریاچه‌های گریت بر، گریت اسلیو، اتابسکا، ریندیر، وینیپگ، مانیتوبا، نیپیگان و بسیاری دیگر از آن جمله محسوب می‌شوند. کشور کانادا از نظر اداری به دَه استان و سه سرزمین تقسیم می‌شود و اُوتاوا، ادمونتون، ویکتوریا، وینیپِگ، تورنتو، کِبِک، و مونترآل مهم‌ترین شهرهای آن هستند. شمال کانادا دارای اقلیم قطبی و جنوب آن معتدلِ مایل به سرد است و اقلیم نواحی شرقی و غربی و درونی آن تفاوت اقلیمی بسیار دارند. بارندگی آن در سراسر سال و به‌طور یکنواخت روی می‌دهد و زمستان‌های آن کلاً بسیار سرد و سخت است. میانگین دمای شهر اوتاوا در دی ماه ۹- درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه ۲۲ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۱,۰۰۰ میلی‌متر می‌رسد. پوشش گیاهی نواحی شمالی کانادا از گونۀ نیمه‌قطبی است و نواحی بالاتر از مدار ۵۸ درجه فاقد گیاه است. مساحت جنگل‌های کانادا ۴۵۵میلیون هکتار یا حدود یک‌چهارم از وسعت کشور، است. حیات وحش آن بسیار شبیه به حیات وحش اروپای شمالی و آسیای شمالی است و راسو، سمور، دَلِه، قاقم، خرس سیاه و قهوه‌ای، سیاه‌گوش، گرگ، روباه، خرس قطبی، شیر کوهی، سگ آبی، و خرگوش صحرایی گونه‌هایی از حیات وحش آن را تشکیل می‌دهند.

اقتصاد. کانادا از نظر منابع طبیعی بسیار غنی است و بهره‌گیری به‌جا و منطقی از آن، سطح زندگی ساکنان آن را به‌نحو شایان توجهی بالا برده است. کشاورزی یکی از عمده‌ترین منابع درآمد این کشور است و به‌کارگیری شیوه‌های مکانیزه، موجب صرفه‌جویی در استفاده از نیروی کار شده است. بیشتر کشتزارهای کانادا در جنوب قرار دارند و حدود چهارپنجم از زمین‌های مزروعی آن بین کوه‌های راکی و دریاچه‌های بزرگ واقع است. فصل کشت در نواحی شمالی، کوتاه و تقریباً بی‌بهره است. دامداری و پرورش گاو و گوسفند و خوک بیشتر در درون‌بوم‌های آن رواج دارد و غلات، ذرت، لوبیای سویا، توتون، انواع میوه و سبزیجات، دانه‌های روغنی، سیب، سیب‌زمینی، شیرۀ افرا و گوشت و لبنیات از فرآورده‌های آن است. کانادا یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان چوب و الوار است و فرآورده‌های جنگلی یک‌دهم از صادرات آن را تشکیل می‌دهد. وسعت جنگل‌های بارآور کانادا ۲۶.۵ درصد از مساحت کشور و حجم چوب و الوار تولیدشدۀ آن ۱۸۵.۵میلیون متر مکعب است. صنایع شیلات کانادا عمدتاً در نیوفاوندلند تمرکزیافته و میزان صید آن ۱.۰۲۲میلیون تن است. معادن کانادا اهمیت بسیار دارند که عمده‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از لیگنیت، نمک، آلومینیوم، زغال، روی، مس، پنبۀ کوهی، نیکل، سرب، اورانیوم، نقره، طلا، کوبالت، کادمیوم، و الماس. ذخیرۀ نفت کانادا در حدود ۷میلیارد بشکه است و ذخیرۀ گاز طبیعی آن به ۱.۸میلیون متر مکعب بالغ می‌شود. الکتریسیتۀ تولیدشدۀ کانادا ۱۱۲میلیون کیلووات ساعت است که ۶۵ درصد از آن به‌شیوه برقابی تولید می‌شود، ۲۱ درصد از طریق نیروگاه‌های حرارتی و چهارده درصد از نیروگاه‌های هسته‌ای تأمین می‌شود. کانادا از نظر صنعتی کشوری پیشرفته است و نفت تصفیه‌شده، روغن‌های صنعتی، سیمان، فولاد، آهن، سوخت موتورهای جت، اسید سولفوریک، آلومینیوم، الیاف صنعتی، چوب و الوار، تجهیزات حمل‌ونقل، لوازم برقی، کاغذ، منسوجات و پوشاک از فرآورده‌های صنعتی آن به‌شمار می‌آیند.

حکومت و سیاست. کانادا دارای نظام فرمانداری کل با دو مجلس قانون‌گذاری است. فرماندار کل کانادا را ملکۀ انگلستان انتخاب و منصوب می‌کند و نهاد قانون‌گذاری آن از ۳۰۱ عضو مجلس عوام و ۱۱۲ عضو مجلس سنا تشکیل می‌شود. اعضای مجلس عوام را مردم برای پنج سال انتخاب می‌کنند و سناتورها را فرماندار کل منصوب می‌دارد و رهبر حزب حائز اکثریت در مجلس عوام سمت نخست‌وزیری را برعهده می‌گیرد.مردم و تاریخ. جمعیت کانادا ۳۴,۵۷۸,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۳.۴ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. روند افزایش سالانۀ جمعیت کانادا یک درصد است و انگلیسی‌ها ۴۰ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. ۴۶.۵درصد از مردم آن کاتولیک‌اند و ۷۹ درصدشان شهرنشین‌اند و زبان‌های رسمی آنان انگلیسی و فرانسوی است. میانگین امید به زندگی در کانادا ۷۸ سال است و ۹۹ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. نخستین ساکنان کانادا، بین ۱۰هزار تا ۳۰هزار سال پیش از سیبری و با عبور از تنگه برینگ و آلاسکا به این سرزمین وارد شدند، و نیاکان اینوئیتها را تشکیل دادند. وایکینگها نخستین اروپایی‌هایی بودند که در حدود سال ۱۰۰۰م به کانادا گام نهادند و به دلایل نامعلوم آن‌جا را ترک کردند. جان کابوت ایتالیایی در ۱۴۹۷ به نیوفاوندلند رسید و قرن ۱۶ عصر شناسایی درون‌بوم کانادا بود. ژاک کارتیه فرانسوی (۱۴۹۱ـ۱۵۵۷)، که نام کانادا احتمالاً از نام او اقتباس شده است، و هم‌وطنش ساموئل شامپلن (۱۵۶۷ـ۱۶۳۵) در امتداد رود سنت لارنس (سن لوران) به شناسایی پرداختند و ماندگاه‌هایی تأسیس کردند که بعدها به کبک و مونترآل موسوم شد؛ و هنری هودسن انگلیسی (۱۵۵۰ـ۱۶۱۱) نیز به شناسایی کرانه‌های خلیج هودسن پرداخت. کانادا طی سال‌های بعد به صحنۀ رقابت فرانسه و انگلیس تبدیل شد و از قرن ۱۷ تا ۱۹، سراسر آن به مستعمرۀ این دو کشور تبدیل شد. بعد از جنگ‌های هفت‌ساله و معاهدۀ پاریس (۱۷۶۳) کانادا کلّاً به انگلستان واگذار شد. هنگام جنگ‌های استقلال امریکا (۱۷۷۵ـ۱۷۸۳) زمانی‌که مهاجرنشین‌های نواحی شمالی علیه انگلیسی‌ها سر به شورش برداشتند، عدۀ بسیاری از مهاجران که به انگلستان وفادار مانده بودند، به کانادا مهاجرت کردند و در نووا اسکوتیا و کبک ساکن شدند. قانون اساسی سال ۱۸۶۷ که به تصویب پارلمان انگلیس رسید،‌ کانادا را به یک مستعمرۀ نیمه‌مستقل انگلیسی تبدیل کرد و مقرر داشت تا نمایندۀ پادشاه انگلستان با عنوان فرماندار کل ادارۀ امور آن را برعهده داشته باشد. کانادا در قرن ۲۰ به مرور روبه توسعه نهاد و در جنگ‌های جهانی اول و دوم از متفقین حمایت کرد. در ۱۹۴۵ به عضویت سازمان ملل متحد درآمد و کنفدراسیون کانادا را در ۱۹۴۹ تأسیس کرد.

 

---