گنبد سبز

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

گُنبد سبز

گنبد سبز مشهد

هفت بنای آرامگاهی در پنج شهر ایران.

  • گنبد سبز سبزوار، بنایی مستطیل‌شکل در جنوب شرقی شهر بود و با احداث خیابان رضوی از‌ بین رفته است. مدفن شخصی به نام شاه حبیب‌الله بوده است.

  • گنبدهای سبز قم،‌ سه گنبد در باغ گنبد سبز یا باغ مقابر در شرق قم در محلۀ دروازۀ کاشان در انتهای خیابان چهار مردان جنب گلزار شهدا است. بناهایی چندضلعی با گنبدهای هرمی مزین با کاشی‌های سبزرنگ‌اند که با توجه به کتیبه‌های دوتا از آن‌ها مدفن امیران خاندان علی صفی، فرمانروایان مستقل قم در قرن ۸ق است. کتیبۀ گنبد سوم از‌بین رفته است، احتمالاً مدفون در آن نیز از همان خانواده است. اهالی قم این سه گنبد را مدفن سعد، سعید و مسعود از اعراب اشعری و احیاکنندگان قم در دورۀ اسلامی می‌دانند. از نظر گچ‌بری‌ها و تزیینات داخل بنا و کتیبه‌ها از آثار مهم تاریخی هنری دورۀ مغول است. در این بقعه‌ها کسان دیگری نیز مدفون‌اند.

  • گنبد سبز کرمان، در محله ترک‌آباد نزدیک بقعۀ خواجه خضر از ابتدای دورۀ مغول ساختۀ براق حاجب حاکم کرمان. بنایی بلند و استوانه‌ای‌شکل با گنبد دوپوش و کاشی‌کاری متمایل به سبز که در داخل گچ‌بری اکلیل‌کاری داشت و متعلق به مدرسه ترک‌آباد بود که تنها سردر آن از زلزلۀ ۱۳۱۴ق باقی مانده است. براق حاجب و همسر او ترکان خاتون در مدرسه ترک‌آباد دفن شده بودند.

  • گنبد سبز مراغه، برجی مدور و بلند از آجر قرمز با گنبد سبزرنگ و تزیینات لوزی‌شکل که از داخل کثیرالاضلاع است و احتمالاً به دورۀ سلجوقیان تعلق دارد. در تزیینات آن سفال سه‌رنگ به کار رفته است.

  • گنبد سبز مشهد، در میدانی به‌همین نام در خیابان شهید باهنر (آخوند خراسانی) معروف به خیابان خاکی از دورۀ صفویان است. میدان گنبد سبز در گذشته یک باغ بود. گنبد سبز بنایی مکعبی‌شکل و دو طبقه با گنبد فیروزه‌ای و چهار طاق‌نما و چهار ایوان در چهار طرف است که هر یک دری به بقعه دارد و مدفن حکیم مؤمن عارف سلسلۀ ذهبیه و مؤلف کتاب تحفه حکیم مؤمن است. در گذشته خانقاه صوفیه و باغ آن محل سکونت درویشان خاکسار بود. ارگ مشهد در غرب و گورستان میرهیوا در شرق باغ قرار داشت. در ۱۳۵۳ش تعمیر شده است.