سرایان، شهرستان

سرایان، شهرستان (County) Sarayan

واقع در نواحی شمال مرکزی استان خراسان جنوبی، به مرکزیت شهر سرایان. اگرچه این منطقه به دلیل قرار داشتن در گسترۀ خراسان بزرگ، از زمان اشکانیان جزو قلمرو آنان و سپس ساسانیان بوده، اما شواهد باستان‌شناختی چندی گواه بر استقرار جوامع انسانی در این منطقه از دوره‌های پیش از تاریخ است. در دورۀ ساسانیان و سده‌های اولیه و میانی اسلامی سرایان جزو ایالت قهستان بوده. در تمام این دوره‌ها در منابع اسلامی نشانی از اسم سرایان نیست؛ اگرچه دور از ذهن نیست که به دلیل حضور پررنگ اسماعیلیان در قهستان و در اختیار گرفتن قلاع منطقه، به احتمال سرایان در سده‌های 5 و 6ق منطقه‌ای پررونق بوده. از این دوره (دورۀ حکومت سلجوقیان) محوطه‌های باستانی چندی در سرایان کشف و بررسی شده است. در دورۀ صفویه چندین کاروانسرا و آب‌انبار و بناهای دیگر در منطقۀ سرایان ساخته شده که آثار برخی از آنها هنوز برجاست. در دورۀ معاصر و با ایجاد استان خراسان، سرایان قصبه‌ای و مرکز دهستان بخش حومۀ شهرستان فردوس بود. آبادی سرایان در اوایل دهۀ 1320ش به شهر ارتقاء یافت و در سال 1337ش دهستان سرایان از بخش مرکزی شهرستان فردوس (بخش حومه در آن زمان) جدا و به یک بخش مستقل با مرکزیت شهر سرایان تبدیل شد. پس از تقسیم استان خراسان به سه استان در سال ۱۳۸۴، بخش سرایان از شهرستان فردوس جدا شده، به شهرستان تبدیل شد و به استان خراسان جنوبی ملحق گردید. در اواخر سال 1387ش نام بخش مرکزی شهرستان سرایان به آیسک تغییر داده شد.

---