شیخ ابراهیم زنجانی

شیخ ابراهیم زنجانی

شیخ ابراهیم زنجانی (زنجان 1235 - 1313ش)

(نیز با نام: شیخ ابراهیم زنجانی ایلخانی) از فضلا و وعاظ زنجان در دورۀ قاجار، و از جمله آزادی‌خواهان و روشنفکران، پسر شیخ هادی خمسه‌ای. شیخ ابراهیم زنجانی از دانش‌آموختگان حوزۀ دینی نجف بود.

زنجانی‌ در هشت‌ سالگی‌ به‌ مکتب‌ رفت‌ و خواندن‌ و نوشتن‌ فارسی، قرآن‌ و عربی‌ را فرا گرفت. شانزده‌ ساله‌ بود که‌ قحطی‌ بزرگ‌ 1288ق رخ داد. خانواده‌‌اش در جریان‌ قحطی، تمام‌ ثروت‌ خود را از دست‌ داد. پدرش در زمستان‌ 1288ق به‌ دلیل‌ قحطی و صدمات‌ وارده‌ درگذشت‌ و مادرش سرپرستی‌ دوازده‌ فرزند را بر عهده‌ گرفت.

در 1294ق‌، ابراهیم زنجانی برای‌ ادامه‌ تحصیل‌ به‌ شهر زنجان‌ رفت‌ و در محضر آقا عبدالصمد دیزجی‌ به‌ تحصیل‌ پرداخت‌ و از جمله طلاب‌ مورد علاقۀ او شد. پس از تحصیل علوم دینی در زنجان، او که آرزویی بزرگ‌تر از ادامه‌ تحصیل‌ در حوزۀ علمیۀ نجف‌ نداشت‌، سرانجام به‌ آرزوی‌ دیرینه‌اش رسید و در ذیعقدۀ 1296ق (1258ش) عازم‌ نجف‌ اشرف شد و تا حدود 20 سال در عتبات‌ ماند. او در مجلس‌ درس‌ خارج‌ اساتیدی همچون شیخ محمد لاهیجی، ملا محمد فاضل ایروانی، ملا محمدکاظم خراسانی، میرزا حبیب‌ الله رشتی و نیز حاج میرزا حسین خلیلی حضور یافت. شیخ ابراهیم زنجانی در ۱۲۶۶ش به ایران بازگشت. پس از بازگشت به زنجان، به تدریج با علوم جدید آشنا شد. او از پایه‌گذاران آموزش و پرورش نوین در زنجان بود. شیخ ابراهیم زنجانی پیش از مشروطیت، سخنرانی‌های آزادی خواهانه‌ای انجام داد. او عضو علنی لژ بیداری در دوران انقلاب مشروطه بود.

در دوره های اول و سوم و چهارم، نمایندۀ مردم زنجان در مجلس شورای ملی، و در دورۀ دوم نیز نمایندۀ مردم تبریز بود. او پس از نمایندگی دورۀ اول و دوم، رئیس مدرسۀ ثروت شد (1329ق). شیخ ابراهیم زنجانی دادستان همان دادگاهی بود که محاکمۀ شیخ فضل الله نوری را انجام داد. کتاب خاطرات شیخ ابراهیم زنجانی به کوشش غلامحسین میرزا صالح توسط انتشارات کویر به چاپ رسیده است.

شیخ ابراهیم زنجانی در آذر 1313ش در تهران درگذشت.