نوسنگی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
نماي اتاق ساخته شده در دوران نوسنگي

نوسنگی (Neolithic)

آخرین دوره از «عصر سنگ[۱]».‌ مشخصۀ دورۀ نوسنگی ظاهرشدن جماعت‌های کشاورز اسکان‌‌یافته‌ای بود که جانوران اهلی را نگهداری می‌کردند و علاوه‌بر سفالگری، ابزارهای سنگی پیشرفته و ظریف می‌ساختند. دورۀ نوسنگی در نقاط مختلف جهان در زمان‌های متفاوتی آغاز شد و پایان یافت. برای نمونه، نخستین جماعت‌های نوسنگی در حدود ۹هزار سال پیش در خاورمیانه ظاهر شدند و پس از آن‌ها جماعت‌های مشابهی در مصر، هند و چین شکل گرفتند. در اروپا، کشاورزی در حدود ۶۵۰۰پ‌م در منطقۀ بالکان و دریای اژه[۲] آغاز شد و در حدود ۱۰۰۰پ‌م در شمال و شرق این قاره گسترش یافت. با شروع «عصر مفرغ[۳]»، یعنی زمانی که انسان‌ها کار با فلز را شروع کردند، دورۀ نوسنگی پایان یافت. بقای برخی از فرهنگ‌های عصر سنگ تا قرن ۲۰، به‌‌خصوص در مناطق دورافتادۀ گینۀ ‌نو[۴]، باقی بود. عصر سنگ را به دوره‌های پارینه‌سنگی[۵]، میان‌سنگی[۶] و نوسنگی تقسیم کرده‌اند. در دورۀ اول، ابزارها را صرفاً با ضربه‌زدن و خردکردن سنگ‌ها شکل می‌دادند، اما در دورۀ آخر، ابزارهای سنگی را تراش و صیقل دادند. مردمان دورۀ نوسنگی، برخلاف تصور عمومی، پیشرفته و فهمیده بودند و این امر را از بنا‌های یادبود عظیم خرسنگی[۷] که بر پا کرده‌اند، مانند استونهنج[۸] در انگلستان، کارناک[۹] در فرانسه و گانتیا[۱۰] در گوتسو[۱۱]، می‌توان تشخیص داد. در مالت[۱۲]، یک معبد سنگی بزرگ زیرزمینی با نام هیپوگیوم[۱۳] کشف شد که در نوع خود بی‌نظیر است و به این دوره تعلق دارد. مردمان دورۀ نوسنگی از طرف قارۀ اروپا و در طول جادۀ ساحلی اقیانوس به‌سمت بریتانیا حرکت کردند و در آن‌جا مهاجرنشین‌هایی تشکیل دادند. آن‌ها تمدن پیشرفته‌ای بر پایۀ کشاورزی و دامداری پدید آوردند. تجارت پررونق سنگ چخماق و تبرهای سنگی، مثلاً از لانگدیل[۱۴] در کامبریا[۱۵]، نیز برقرار بود. بریتون‌های دورۀ نوسنگی تعداد زیادی بنای سنگی، از‌جمله استونهنج، بر‌پا کردند و اردوگاه‌های خاکی با راه‌هایی ساختند که در آن‌ها خندق ایجاد کرده بودند، مثل قلعۀ میدن[۱۶] در دورسِت[۱۷]. در جنوب ‌غربی چند مسیر چوبی در طول سامرست لِوِلز[۱۸] دیده می‌شوند که به حدود ۴۰۰۰پ‌م می‌رسند و نشان می‌دهند که شبکۀ پیشرفته‌ای از ارتباطات وجود داشته است. برخی از مردم سفالینه‌های خانگی می‌ساختند که شکل آن‌ها را از ظروف چرمی و پوستی الهام می‌گرفتند. گوسفند، گاو، بز و خوک را نیز اهلی می‌کردند. عصر نوسنگی در فلات ایران در حدود ۸۰۰۰پ‌م آغاز شد و در حدود ۵۰۰۰ تا ۴۵۰۰پ‌م با پیدایش فلزکاری و آغاز عصر مس‌ـ‌ سنگ به‌پایان رسید. در عصر نوسنگی جوامع انسانی ساکن در فلات ایران، ابزارهای سنگی کوچک‌تر و ظریف‌تر می‌ساختند و نیز اولین گام‌ها را برای کشاورزی و دامداری و سفالگری برمی‌داشتند؛ اولین روستاهاي کوچک پدیدار می‌شدند. در عصر نوسنگی، انسان هنوز با فن فلزکاری آشنا نبود.

 


  1. Stone Age
  2. Aegean Sea
  3. Bronze Age
  4. New Guinea
  5. Palaeolithic
  6. Mesolithic
  7. megalithic
  8. Stonehenge
  9. Carnac
  10. Ggantija
  11. Gozo
  12. Malta
  13. Hypogeum
  14. Langdale
  15. Cumbria
  16. Maiden Castle
  17. Dorset
  18. Somerset Levels