گالوآ، اواریست (۱۸۱۱ـ۱۸۳۲)

گالوآ، اِواریسْت (۱۸۱۱ـ۱۸۳۲)(Galois, Évariste)

ریاضی‌دان فرانسوی. نظریۀ گروه‌ها را بنیان نهاد و به دستاوردهای مهمی در زمینۀ شناخت شرایط حل‌پذیریِ معادلۀ جبری رسید. در نزدیکی پاریس زاده شد و در ۱۸۲۹، وارد دانشسرای عالی شد. تا آن زمان بر بیشتر دستاوردهای جدید در زمینۀ نظریۀ معادلات، نظریۀ اعداد، و توابع بیضوی احاطه یافته بود و با اوگوستین کوشی، ریاضی‌دان معروف، مراوده داشت، ولی تلاش‌های او برای شناساندن کارهایش با کارشکنی سردمداران ریاضیات فرانسه روبه‌رو شد. در ۱۸۳۰، گالوآ به جنبش انقلابی پیوست. سال بعد دوبار دستگیر شد و نُه ‌ماه به جرم شرکت در تظاهرات عمومی زندانی شد. مدت کوتاهی پس از آزادی، در دوئل کشته شد. شب قبل از آن، کشفیاتش در نظریۀ گروه‌ها را شتابزده نوشته بود. یگانه اثر منتشرشدۀ او مقاله‌ای دربارۀ نظریۀ اعداد در ۱۸۳۰ بود. قضیۀ معروف به قضیۀ گالوآ، حل‌ناپذیری معادلات بالاتر از درجۀ چهارم را با رادیکال‌ها نشان می‌دهد. نظریۀ گالوآ مربوط به گروه‌های متشکل از آرایش‌های ریشه‌های معادلات و زیرگروههایشان است که آن‌ها را تقریباً مانند «جعبه‌های چینی» درون هم جا داده بود.

 

---