هرتزشپرونگ، آینار (۱۸۷۳ـ۱۹۶۷)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از آینار هرتزشپرونگ)

هِرْتْزشْپرونگ، آینار (۱۸۷۳ـ۱۹۶۷)(Hertzsprung, Ejnar)

هِرْتْزشْپرونگ، آينار

اخترشناس و فیزیک‌دان دانمارکی. مفهوم قدر مطلق[۱] (درخشندگی[۲]) ستاره را وضع کرد، و ارتباط بین قدر مطلق و دمای ستاره را شرح داد، و نتیجه‌گیری‌هایش را به‌صورت نموداری نشان داد که به نمودار هرتزشپرونگ ـ راسل[۳] معروف شد. این نمودار به مرجع معیار تبدیل شده است. دلبستگی‌های اخترشناسی او بسیار گسترده بود، اما رصدهایش بیشتر در زمینۀ ستاره‌های متغیر[۴]، ستاره‌های دوگانه[۵]، و خوشه‌های ستاره‌ای[۶] صورت می‌گرفت. در فردریکسبرگ[۷] زاده شد، در پلی‌تکنیک فردریکسبرگ[۸] در رشتۀ مهندسی شیمی درس خواند، و در ۱۹۰۲ به اخترشناسی علاقه‌مند شد. بعد از چندسال کار در روسیه، نورشیمی[۹] آموخت. در ابتدا در رصدخانۀ کپنهاگ دانمارک، و سپس در رصدخانه‌های گوتینگن[۱۰] و پوتسدام[۱۱] مشغول به‌کار شد. در ۱۹۱۹، استاد اخترشناسی لیدن[۱۲] هلند و دستیار سرپرست رصدخانۀ لیدن شد و در ۱۹۳۵، به سرپرستی آن‌جا رسید. در ۱۹۴۵ بازنشسته شد و به دانمارک بازگشت، اما تا ۱۹۶۶ از پژوهش‌های اخترشناسی دست نکشید. در ۱۹۰۵، معیاری از قدرستاره‌ای[۱۳] را برای اندازه‌گیری‌های علمی به دست داد و این «قدرِ مطلق» را به‌صورت درخشندگی ستاره‌ای در فاصلۀ دَه پارسکی[۱۴] (۳۲.۶ سال نوری[۱۵]) تعریف کرد. همچنین، رابطۀ بین قدر مطلق و رنگ ردۀ طیفی[۱۶] یا دمای ستاره را شرح داد و در ۱۹۰۶، آن را به‌صورت نمودار درآورد. اما هرتزشپرونگ این نمودار را که اخترشناس امریکایی، هنری راسل[۱۷]، نیز در ۱۹۱۳ مستقلاً به‌دست‌آورده بود، منتشر نکرد. در ۱۹۲۲، فهرست‌نامه‌ای مشتمل بر هم‌ارزهای رنگی[۱۸] میانگین ۷۵۰ ستاره، با قدرهای بالاتر از ۵.۵ را منتشر ساخت.

 


  1. absolute magnitude
  2. brightness
  3. Hertzsprung-Russell diagram
  4. variable stars
  5. double stars
  6. clusters
  7. Frederiksburg
  8. Fredriksberg Polytechnic
  9. photochemistry
  10. Göttingen
  11. Potsdam
  12. Leiden
  13. stellar magnitude
  14. parsecs
  15. light years
  16. spectral class
  17. Henry Russell
  18. colour equivalents