پرووانسی، ادبیات

پرووانْسی، اَدبیات (Provençal literature)

ادبیات پرووانسی از قرن ۱۰م آغاز و در قرن ۱۲م با آثار تروبادورها، خنیاگران قرن‌های ۱۲ و ۱۳م شکوفا شد. با افول تروبادورها در قرن ۱۳م، ادبیات پرووانسی نیز عملاً از قرن ۱۴م تا ۱۹ به‌منزلۀ شیوه‌ای ادبی از رواج افتاد، تا این که ژاک ژاسمن (۱۷۹۸ـ۱۸۶۴) و شاعران دیگر راه را برای گروه شاعران فلیبریژ هموار ساختند که بزرگ‌ترین آنان ژوزف رومانی، فردریک میسترال، و فلیکس‌ گرا (۱۸۴۴ـ۱۹۰۱) بودند. قدیمی‌ترین متن پرووانسی، اقتباسی منظوم، شامل ۲۵۷ مصراع، از بخشی از اثر بوئتیوس با نام تسلای فلسفه است که احتمالاً تاریخ آن به اوایل ۱۰۰۰م می‌رسد. این اثر شعری از قرن ۱۱م با ۵۹۳ مصراع دربارۀ زندگی سن فوئای آژنی است. «عصر زرین» ادبیات پرووانسی با یازده ترانۀ عاشقانۀ گیوم پواتیه آغاز می‌شود. بعضی از اشعار او نشان‌دهندۀ شهوت‌پرستی واقع‌گرایانه‌اند، اما اشعار دیگرش سرچشمۀ مفهوم متفاوتی از عشق‌اند و همان عشق به آیین است که از ویژگی‌های بسیاری از تروبادورهای (شاعران دوره‌گرد) بعد شد. ازجمله آثار باقی‌مانده از تروبادورها، که بسیاری از آن‌ها مشهورند ولی هیچ اثری از آنان در‌دست نیست، عبارت‌اند از حدود ۳۰ مجموعۀ تصانیف و جُنگهایی از قرن‌های ۱۳ و ۱۴م. جهاد آلبیگایی (۱۲۰۸ـ۱۲۲۹م) نفوذ اشرافیت جنوب را ازبین برد و به ادبیاتی که آنان طرفدارش بودند، ضربۀ مهلکی وارد ساخت. اهمیت اصلی ادبیات پرووانسی قرون وسطا در زمینۀ شعر غنایی نهفته است، گرچه چند حماسه و رمانس منظوم، گزارشی جدید از جهاد آلبیگائی، شماری آثار مذهبی و تعلیمی، و متون گوناگون دیگر نظیر وقایع‌نگاری، رسالۀ پزشکی و داستان‌های حیوانات بازمانده‌اند. ادبیات پرووانسی در قرن ۱۴م به‌سرعت تنزل کرد. در عصر رنسانس شکوفایی نسبی دوباره‌ای در ادبیات پرووانس پدید آمد که شخصیت‌های مهم این تجدید حیات شاعرانه عبارت‌اند از پی دو گاروس (ح ۱۵۲۵ـ۱۵۸۳) اهل گاسکونی، بلو دولا بلودیر (۱۵۳۲ـ۱۵۸۸) از پرووانس، و گودولن (۱۵۸۰ـ۱۶۴۹) تولوزی. در قرن ۱۹ شاعران فیلبریژ کوشیدند زبان مادری خویش را پیراسته و مدون کنند و با به‌کارگیری آن در آثار ادبی‌شان شأن و عظمت پیشین را به آن بازگردانند. نویسندگان بعد نیز عبارت‌اند از والر برنار (۱۸۶۰ـ۱۹۳۶)، اِی پروبوس (۱۸۶۱ـ۱۹۴۴) و ژوزف داربو (۱۸۷۲ـ۱۹۵۰).