قیاس استثنایی

قیاسی که نتیجه یا نقیض نتیجه، بالفعل در مقدمه موجود باشد، مانند این‌که اگر خورشید برآید (مقدم) روز پدیدار می‌شود (تالی)، اینک خورشید برآمده است (وضع مقدم) پس: روز پدیدار است (نتیجه). یا: ولی روز پدیدار نیست (رفع تالی) پس: خورشید برنیامده است (نتیجه). همان‌سان که در مثال پیداست، قیاس استثنایی از وضع مقدم یا رفع تالی نتیجه می‌دهد.