هویدا، امیرعباس (۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش)
هویدا، امیرعبّاس (۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش)
| امیرعباس هویدا | |
|---|---|
| زادروز |
۱۲۹۸ش |
| درگذشت | تهران ۱۳۵۸ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | فارغ التحصیل در رشته علوم سیاسی از دانشگاه بروکسل |
| شغل و تخصص اصلی | دولتمرد |
| آثار | حبیب الله خان عین الملک (پدر) ، فریدون هویدا (برادر) |
دولتمرد ایرانی و نخست وزیر دورۀ محمدرضا شاه پهلوی، فرزند حبیب‌الله خان عین‌الملک. در بیروت تحصیل کرد و در ۱۳۱۷ عازم اروپا گردید و در ۱۳۲۱ در رشتۀ علوم سیاسی از دانشگاه بروکسل فارغ التحصیل شد. در ۱۳۲۲ به استخدام وزارت خارجه درآمد و به مأموریت‌های متعدد خارجی رفت. سپس به شرکت ملی نفت ایران منتقل و مدت کوتاهی بعد عضو هیئت مدیرۀ آن شرکت شد. در آن‌جا مجله کاوش را منتشر کرد (۱۳۳۹). هویدا از بنیانگذاران «کانون مترقی» و «حزب ایران نوین» و اولین قائم مقام دبیرکل این حزب بود (۱۳۴۲). در دولت حسنعلی منصور به وزارت دارایی منصوب شد و پس از ترور منصور، در اول بهمن ۱۳۴۳ به فرمان شاه به نخستوزیری رسید و تا مرداد ۱۳۵۶ در این سمت باقی بود. وی طولانی‌ترین دوران نخستوزیری پس از مشروطه را داشت. گرچه او رئیس دولت بود، نظارت بر نیروهای مسلح، سیاست خارجی، امنیت ملی و صنعت نفت در اختیار شاه بود. هویدا آشکارا مجری سیاست‌های شاه بود و می‌کوشید تا میان قدرت‌های آشکار و پنهان کشور توازن ایجاد کند. در دوران صدارت او بحرین استقلال یافت (۱۳۴۹)، روابط ایران و عراق به‌‌شدت تیره شد اما پس از چند سال رو به بهبود نهاد. دولت ایران به درخواست پادشاه عمان، برای سرکوب نیروهای چپگرای ظفار به آن کشور لشکرکشی کرد (۱۳۵۲)، و جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک و ابوموسی به تصرف ایران درآمد (۱۳۵۰). در صدارت او، ساواک اقتدار فراوانی به‌دست آورد و خشونت علیه مخالفان رژیم پهلوی شدت گرفت. با افزایش بهای نفت از ۱۳۵۲ به بعد، مازاد درآمدهای ایران صرف واردات بیشتر محصولات کشاورزی و دامی و صنعتی گردید که به‌نوبه خود سبب رکود کشاورزی و دامداری گردید و بحران‌های اجتماعی متعددی به دنبال داشت. با آغاز فضای باز سیاسی در کشور، هویدا به‌عنوان مسبب اوضاع نابسامان کشور در مرداد ۱۳۵۶ از صدارت عزل و به وزارت دربار منصوب شد. با گسترش امواج انقلاب، شاه برای نجات خود، گروهی از دولتمردان سابق کشور ازجمله هویدا را دستگیر و زندانی کرد. هویدا پس از پیروزی انقلاب اسلامی محاکمه و اعدام شد.