خانه‌داری (کتاب)
(یا: تدبیر منزل، اکونومیکوس[۱]) عنوان رساله‌ای از گزنفون، به شیوۀ محاوره. این اثر با سه اثر دیگر گزنفون، به نام‌های ممورابیلیا[۲]، آپولوژی[۳] و سمپوزیوم[۴]، متعلق به رسالات سقراطی اوست؛ هرچند این آثار ارتباط مستقیمی با سخنان سقراط ندارند. گزنفون اندیشه‌های استادش سقراط را بر موضوعی خاص، یعنی هنر خانه‌داری و فن کشاورزی، که مخصوصاً در آنها برخلاف سقراط تبحر دارد، تطبیق می‌دهد. تدبیر منزل که در ۴۰۱پ.م، و احتمالاً در طی اقامت گزنفون در اسکیلوس[۵] نوشته شده است، اثری نسبتاً مهم در شناخت زندگی خصوصی در یونان باستان است. این اثر مخصوصاً شامل اصول راجع به چه‌گونگی روابط با زنان و بردگان است که اصولی نو و والاست. صورت (فرم) آن دقیق و مانند دیگر آثار گزنفون ساده و بی‌پیرایه است. در عصر یونان باستان این اثر کوچک مورد تحسین بسیار بود؛ سیسرون به تقلید از آن اثری با عنوان در وظایف، شامل سه كتاب، فراهم آورد.
توصیف محتوا
خانه‌داری، که به سبکی فشرده و به صورت محاوره‌ای فاقد روح و سادگی نوشته شده است، مشتمل بر دو بخش است. در بخش اول، سقراط با کریتوبولوس[۶]، در حضور شاگردان دیگر خود، بحث می‌کند و توضیح می‌دهد که تدبیر حقیقی منزل کدام است. سقراط نشان می‌دهد که ثروتمند بودن به معنی توانایی اداره کردن دارایی خویش است، زیرا ثروتی که نتوان از آن استفاده کرد بیهوده است. سقراط که خود نمی‌تواند فن تدبیر منزل را تعلیم دهد، گفت‌وگویی را نقل می‌کند که با شخصی به نام ایسخوماخوس[۷] داشته است: ایسخوماخوس که شهروندی تمام‌عیار و صاحب خانواده است برای او از حسن ادارۀ خانه، وظایف مرد و زن در خانه، قواعد کشت‌وکار در مزارع و بالاخره وسایل لازم برای توفیق در هر کاری سخن می‌گوید. او وسایل لازم را برای توفیق در کارها عبارت از مواظبت در کار و هنر فرمان دادن و خود را محبوب دیگران ساختن می‌داند.