التنبیه و الاشراف

التّنبیه و الاشراف
نوشتۀ مسعودی ( ـ ح ۳۴۵ق) کتابی به‌عربی، که گزیده و تهذیبی از کارها و آثار سراسر زندگی او در زمینۀ جغرافیا، تاریخ، طبیعت و نجوم است و در آخرین سال عمرش (۳۴۵ق) در فُسطاط مصر به پایان آمده. این کتاب حکمت طبیعی مسعودی و عقاید او را در مورد مراحل تکامل جانداران (از جمادی به نبات؛ از نبات به حیوان؛ و از حیوان به انسان) را روشن می‌سازد. التنبیه همچنین دربردارندۀ بخشی از تاریخ ایران پیش از اسلام، یونان، روم و مقدونیۀ باستانی و تاریخ پس از اسلام تا روزگار مؤلف است. نخستین بار دخویه متن عربی این کتاب را در ۱۳۵۷ق در لیدن به‌چاپ رساند. التنبیه را کارادو وو به‌فارسی (پاریس، ۱۸۹۷)، عبدالله عمادی به زبان اردو (حیدرآباد، ۱۹۲۶) و ابوالقاسم پاینده به‌فارسی (تهران، ۱۳۴۹) ترجمه کرده‌اند.