بخارا، خانات
بخارا، خانات
(یا: خان‌نشین بخارا) خانات سابق در آسیای مرکزی. زمانی منطقۀ اطراف شهر بخارا، درّه رود زرافشان[۱] سفلا، و بخش بزرگی از صحرای قزل‌قوم[۲] را دربر می‌گرفت. خانات مزبور در قرن ۱۶ موجودیت یافت، در ۱۸۶۸ تحت کنترل روسیه درآمد، و سرانجام بلشویک‌ها[۳] در ۱۹۲۰ آن را برچیدند. این منطقه اکنون در ازبکستان قرار دارد، و دارای منابع سرشار گاز طبیعی و طلاست. ناحیۀ بخارا سابقاً سغدیانا (سغد)[۴] (← سمرقند[۵]) نام داشت. بین ۸۷۴ و ۹۹۹م، مرکز پادشاهی سلسلۀ سامانیان[۶] بود که بر بیشتر آسیای مرکزی حکومت می‌کردند. مغول‌ها در زمان حکومت چنگیزخان[۷] در ۱۲۲۰م آن را غارت کردند. در دورۀ سلطنت عبدلخان دوم (۱۵۵۷ـ۱۵۹۸)، این سرزمین بار دیگر با افزودن بر متصرّفات خود اهمیت سیاسی یافت، و روابط تجاری و دیپلماتیک با روسیه برقرار کرد. امیر بخارا[۸] تا ۱۸۶۸، که سرزمین مزبور به اشغال روسیه درآمد، بر خانات خوقند[۹] و خانات خیوه[۱۰] حکومت می‌کرد. از آن زمان تا ۱۹۲۰، امیر تحت کنترل روسیه به حکومت ادامه داد. در ۱۹۲۰ به دنبال انقلاب شوروی، امیر به افغانستان گریخت و جمهوری شوروی خلق بخارا[۱۱]تأسیس شد. این جمهوری تا ۱۹۲۴ پایدار ماند، پس از دورۀ کوتاهی که جمهوری سوسیالیستی شوروی بخارا[۱۲] نامیده می‌شد، جذب جمهوری‌های سوسیالیستی ازبک، ترکمن، و تاجیک شوروی[۱۳] شد.