عمارت خروج
| عمارت خروج | |
|---|---|
| نام فارسی | عمارت خروج |
| کشور | ایران |
| استان | تهران |
| نام‌های دیگر | عمارت باغ سلطانی (نام قدیم) |
| موقعیت | مجموعه‌ی کاخ گلستان |
| کاربری | تشریفاتی |
| زمان ساخت | دوره‌ی قاجار |
عمارت خروج
(یا عمارت خروجی؛ نام قدیم: عمارت باغ سلطانی) بنایی تاریخی مربوط به دوره‌ی قاجار، در مجموعه‌ی کاخ گلستان. محل قرارگیری آن متصل به ضلع شمالی عمارتشمس‌العماره و بر محور تقارن شرقی-غربی باغ گلستان بود. چنان‌که از متون تاریخی می‌توان استنباط کرد، این بنا مشتمل بر سه بخش بوده است. در میانه‌ی بنا و در مرکز ثقل باغ، تالار گلستان یا قصر گلستان و در سمت شرقی آن عمارت موزه قرار داشته است. در سمت غربی، بناهایی بودند که به رخت‌دارخانه و صندوق‌خانه‌ی سلطنتی اختصاص داشتند. تاریخ ساخت عمارت خروجی به زمان سلطنت آغامحمد خان می‌رسد، ولی در سال ۱۲۱۶ق/ ۱۱۸۰ش/ ۱۸۰۱م در زمان سلطنت فتحعلی شاه تکمیل شده است.
طرح عمارت در یک انسجام هندسی با هندسه‌ی باغ طراحی شده است. این انسجام هندسی با تأکید بر محوری طراحی شده که نقاط عطف آن دو بنای جنبی قصر گلستان است. به این ترتیب که حرکت از دوسوی بنا آغاز می‌شد تا به مرکز ثقل بنا یا تالار آئینه‌ی گلستان می‌رسید. موجودیت چهارستون در این تالار القاء کننده‌ی مربعی بود که مرکز تقارن آن قوی‌ترین و بیش‌ترین سکون را در مرکز تالار پدید می‌آورد. تصاویر قدیمی و کروکی‌های ترسیم شده از وضعیت باغ نشان می‌دهد که تمامی فضای باغ پر از درختان سر به فلک کشیده بوده. حوض‌های متعدد و استخری بزرگ داشته و نهرها و جویبارهای بسیاری در سراسر باغ روان بوده‌اند؛ به گونه‌ای که جریان آب در سطح زیرین عمارت خروجی نیز قطع نمی‌شده است.
منابع: