سپهری، سهراب (کاشان ۱۳۰۷ـ تهران ۱۳۵۹ش)
سهراب سپهری (کاشان ۱۳۰۷ـ تهران ۱۳۵۹ش)
| سهراب سپهری | |
|---|---|
| زادروز |
کاشان 1307ش |
| درگذشت | تهران 1359ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | رشتۀ نقاشی دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران |
| شغل و تخصص اصلی | شاعر و نقاش |
| آثار | هشت کتاب (1356) |
| گروه مقاله | ادبیات فارسی، نگارگری و مجسمهسازی ایران |
شاعر و نقاش نوگرای ایرانی. در خانوادهای اهل شعر، نقاشی، منبتکاری و دیگر رشتههای هنری، زاده شد. کودکی و نوجوانی او به مطالعه، بازی در طبیعت، شکار و نواختن موسیقی گذشت. تا 15سالگی را در شهر کاشان گذراند. تأثیر این فضا که آمیخته به گیاه و طبیعت بود در شعرها و نقاشیهای او مشهود است. نخستین شعر نوی سهراب سپهری با نام «بیمار» در سال 1327 در نشریۀ جهان نو به چاپ رسید. در 1326 مجموعۀ غزلیات و مثنویهای کنار چمن یا آرامگاه عاشقان را به چاپ رساند. چهارسال بعد مرگ رنگ را که شدیداً متأثر از نیما بود منتشر کرد. دومین مجموعه شعر نو سهراب با نام زندگی خوابها در سال 1332 منتشر شد. در این سال با وجود خیل عظیم متأثرین از نیما، چرخش سهراب سپهری از زبان نیمایی به زبان هوشنگ ایرانی و تکامل بخشیدن به این زبان، اتفاقی مهم در عرصۀ شعر نو بود. اساس شعر سپهری، در این سه مجموعه شعر، با هر نوبت تحول اندیشۀ او، دگرگونی یافته. در دوران نوجوانی، غزل و مثنویهای رمانتیک سروده؛ در دوران آغازین آگاهی و وقوف به ابتذال روزمرۀ زندگی، تحت تأثیر نمایندۀ برجستۀ شعر آزاد عصر خود، نیما یوشیج، سروده و سرانجام در جستوجوها و خلسههای شاعرانۀ خود، با بهرهگیری از اساطیر و عناصر هندی و بودیسم، وزن و قافیه را نیز رها کرد و شعرش فارغ از هر قیدی، شباهتی غریب به اشعار هوشنگ ایرانی – تنها شاعر عارف نوپرداز – پیدا کرد. سپهری، به هنگام انتشار زندگی خوابها، اشارهای به گرایش و علاقۀ عرفانی خود نکرد. او هشت سال بعد، هنگامی که کتاب آوار آفتاب را منتشر کرد، در مقدمۀ کتاب به این نکته پرداخت. سپهری در 1344 شعر صدای پای آب را برای نخستینبار در جنگ آرش به چاپ رساند. صدای پای آب، کنایهای درخشان و زیرکانه از زندگی است. سهراب سپهری شعر صدای پای آب را با الهام از قریۀ «چنار»، واقع در حد واسط کاشان و مشهد اردهال سرود. شعر مسافر او نیز نخستینبار در سال 1345 در مجلۀ آرش منتشر شد و دهکدۀ زیبای «گلستانه» واقع در اطراف کاشان، الهامبخش او در سرودن شعر گلستانه بود.
سهراب، به قولی تا 14سالگی در باغی میزیست که شمارش درختهایش به سادگی امکان نداشت اما سال بعد را در خانهای گذراند که در آن اثری از درخت و سبزه نبود. این دوران، او به مطالعۀ نویسندگان و شعرایی چون لامارتین، گوته، امیل زولا، شاتوبریان و هوگو پرداخت. سهراب یک سال بعد یعنی پس از پایان تحصیلات سیکل اول متوسطه به تهران رفت و در دانشسرای مقدماتی نامنویسی کرد. پس از پایان دوران دانشسرا به کاشان بازگشت و به سرودن شعر و نقاشی مشغول شد. دوباره به تهران رفت و برای تحصیل در رشتۀ نقاشی در دانشکدۀ هنرهای زیبا ثبت نام کرد.
شعر و نقاشی سهراب همچون دیگر همعصران وی تحت تأثیر موج نو قرار گرفت و او نیز وارد حیطۀ شعر نو و نقاشی مدرن شد. سهراب اولین کتاب شعر نو خود به نام مرگ رنگ را در سال 1330 چاپ کرد. زندگی خوابها، شرق اندوه، صدای پای آب، مسافر و هشت کتاب از جملۀ آثار سهراب سپهری است. اشعار سپهری از همان نخست، با موافقتها و مخالفتهای فراوانی روبهرو شد ولی از آنجا که سپهری نسبت به اظهار نظرهای موجود، بیاعتنا بود، مخالفین اشعار او هم چندان جدی به شعرهای او نمیپرداختند. وقتی که صدای پای آب و سپس مسافر و حجم سبز (1346) - آن هم در فاصلهای کوتاه - منتشر شد، مخالفتهای جدی و مهمی را برانگیخت. انگیزه سرودن صدای پای آب، مرگ پدر، و تسلای مادر است. او این سروده را به مادرش تقدیم داشته است. زبان روان، توصیف صادقانۀ دنیای عاطفی شاعر، تصویرهای بدیع و تازه، آشناییزدایی، ترکیب موسیقی شعر و حتی بهرهگیری از لغات عامیانه، بر شکوه تأثیر این شعر افزوده است. شعر صدای پای آب با اشاراتی به اساطیر و بهرهگیری از عناصر عرفان هندی و بودیسم، آگاهی و شناخت سهراب سپهری را از عرفان غیر اسلامی و غیر ایرانی و تلفیق این دو نشان میدهد.
سهراب در اردیبهشت ماه 1359 در اثر بیماری سرطان خون درگذشت و در مشهد اردهال به خاک سپرده شد.