سوتلانا الکسیویچ

سوتلانا الکسیویچ Svetlana Alexandrovna Alexievich
زادروز	1948
ملیت	اهل بلاروس
تحصیلات و محل تحصیل	دانشگاه دولتی بلاروس
شغل و تخصص اصلی	نویسنده
شغل و تخصص های دیگر	روزنامه‌نگار
آثار	صداهایی از چرنوبیل، آخرین شاهدان
گروه مقاله	ادبیات غرب
جوایز و افتخارات	نوبل ادبیات، جایزه‌ی هردر، جایزه‌ی آرتور راس

سوتلانا الکسیویچ، برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات

 

(Svetlana Alexandrovna Alexievich (1948 

نام کامل: سوتلانا الکساندرونا الکسیویچ

نویسنده‌ی اهل بلاروس. در سال 2015 برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات شد. آثار وی را عموماً در رده‌ی ناداستان یا ادبیات مستند طبقه‌بندی می‌کنند. از آن‌جایی که حوزه‌ی کاری وی ادبیات داستانی نیست، انتخاب هیئت داوران جایزه‌ی نوبل بسیاری از اهالی ادبیات را متعجب کرد. با این حال، شیوه‌ی منحصر به فرد الکسیویچ در تلفیق وقایع تاریخی با تجربه‌های دست اول شاهدان عینی و همچنین توصیفات جاندار و تأثیرگذارش، به آثار او کیفیتی ادبی می‌بخشند.

پدرش اهل بلاروس و مادرش اوکراینی بود. در استانیسلاو به دنیا آمد و در بلاروس بزرگ شد. پس از تحصیل در دانشگاه دولتی بلاروسین به عنوان خبرنگار در یک مجله‌ی ادبی استخدام شد. فعالیت به عنوان روزنامه‌نگار، او را به نوشتن متن‌هایی با محوریت وقایع مهم تاریخ معاصر با تکیه بر روایت شاهدان عینی سوق داد. به این ترتیب الکسیویچ چندین کتاب درباره‌ی رخدادهایی تأثیرگذاری چون فاجعه‌ی چرنوبیل، سقوط اتحادیه‌ی جماهیر شوروی و جنگ جهانی نوشت و نام خود را به عنوان نویسنده‌ای برجسته در حوزه‌ی ناداستان، تثبیت کرد.

اولین اثر وی، با عنوان چهره‌ی غیرزنانه‌ی جنگ، روایتی است از زنانی که شاهدان عینی جنگ جهانی دوم بوده‌اند. ساختار این کتاب بر مبنای مونولوگ‌های هر کدام از این زنان استوار شده و مجموع این تک‌گویی‌ها، روایتی از اثرات جنگ بر زنان غیرنظامی و البته خویشاوندان آن‌ها به دست می‌دهد. این اثر پرفروش، در ایران نیز از سوی نشر چشمه با عنوان جنگ چهره‌ی زنانه ندارد با ترجمه‌ی عبدالمجید احمدی از زبان روسی ترجمه شده است.

دیگر اثر شاخص او با عنوانآخرین شاهدان، توصیفی است از آن‌چه بر کودکان در دوران جنگ جهانی دوم گذشته و روایت این اتفاق مهیب از دریچه‌ی چشم آن‌ها. در ایران، نشر هیرمند این کتاب را با همین عنوان و با ترجمه‌ی مصطفی مظفری منتشر کرده است. 

شناخته‌شده‌ترین اثر الکسیویچ درباره‌ی فجعه‌ی اتمی چرنوبیل نوشته شده است و با دو عنوان مختلف به انگلیسی و همچنین فارسی ترجمه شده: صداهایی از چرنوبیل و نیایش چرنوبیل. او برای نگارش این کتاب با بیش از پانصد شاهد دست اول ماجرا در بازه‌ی زمانی ده ساله‌ای مصاحبه کرده است. این شاهدان از آتش‌نشان‌ها، فیزیک‌دان‌ها، سیاست‌مداران و مردم عادی منطقه تشکیل می‌شوند که هر کدام از دید خود درباره‌ی فاجعه و شرایط پس از آن صحبت می‌کنند. ترجمه‌ی این کتاب در آمریکا برنده‌ی جایزه‌ی حلقه‌ی منتقدان کتاب در بخش ناداستان شد. همچنین در سال 2019 شرکت اچ‌بی‌او سریالی پنج قسمتی را با عنوان چرنوبیل منتشر کرد و کتاب الکسیویچ به عنوان یکی از منابع اصلی ساخت آن، مطرح شد. الکسیویچ پس از انتشار سریال اعلام کرد که پیش از این به درخواست این شرکت سینمایی برای اقتباس جواب رد داده بوده است، با این حال از اثر ساخته شده ابراز رضایت کرد و البته تصریح کرد که درباره‌ی حقوق مولف با این شرکت مذاکره خواهد داشت. چنان‌چه گفته شد، از این اثر دو ترجمه فارسی موجود است: صداهایی از چرنوبیل: تاریخ شفاهی یک فاجعه‌ی اتمی با ترجمه‌ی حدیث حسینی از نشر کوله‌پشتی و همچنین نیایش چرنوبیل: رویدادنامه‌ی آینده با ترجمه‌ی الهام کامرانی از نشر چشمه.

الکسیویچ در سال 2000 و به دنبال فشار سیاسی مقامات بلاروس، این کشور را ترک کرد و در سال‌های بعد با حمایت موسسه‌ی آیکورن، در پاریس، گوتنبرگ و برلین حرفه‌ی خود را ادامه داد؛ اگرچه در سال 2011 به بلاروس بازگشت. به جز نوبل ادبیات، جوایز معتبر دیگری نیز در کارنامه‌ی وی وجود دارند. از جمله: جایزه‌ی هردر، جایزه‌ی صلح اتحادیه‌ی کتاب آلمان و جایزه‌ی آرتور راس.

 

---