پست، سیستم
پُست، سیستم
نهادی معمولاً دولتی یا نیمه‌دولتی که تصدی و ادارۀ رساندن نامه‌ها و بسته‌ها را به نشانی معیّن در داخل و خارج کشورها برعهده دارد. ظاهراً مصریان در ۲۰۰۰پ‌م و چینی‌ها در ۱۰۰۰پ‌م نوعی سیستم پستی داشتند. منظم‌ترین تشکیلات پستی دنیای باستان، سیستم چاپار ایران بود که داریوش هخامنشی اول تأسیس کرد و هرودوت از آن با تحسین یاد می‌کند. خدمات پستی نخست برای پادشاهان ایجاد شد، که می‌خواستند اوامرشان هرچه زودتر به اقصی نقاط کشور ابلاغ شود. مأموران پست یا چاپارها گاه نامه و پیام درباریان و فرماندهان بزرگ را نیز برای دیگران می‌بردند و به‌تدریج توانگران و بازرگانان هم از این خدمات بهره‌مند شدند و پس از مدتی استفادۀ آن به طبقات دیگر مردم نیز رسید. اولین پست دولتی در انگلستان برقرار شد (۱۶۵۷) و در اوایل قرن ۱۹ در سراسر جهان متداول گردید. نرخ ثابت برای رساندن محمولۀ پستی در ۱۸۳۷ براساس وزن، به‌جای مسافت تعیین شد. در ۱۸۷۵ پیمان اتحادیۀ عمومی پستی منعقد شد، که دو سال بعد نام آن به اتحادیۀ پستی جهانی تغییر یافت. پیشرفت‌های علمی و فنی سبب تحولات عظیم در حمل و نقل مرسولات و محمولات پستی و تسریع در خدمات این نهاد شد. از دهۀ ۱۹۸۰ با ورود دستگاه‌های تلکس و نمابر و سپس اینترنت و پست‌الکترونیکی، تکامل دستگاه‌های خدمات پستی وارد عصر تازه‌ای شد. در ایران، پست در اعصار مختلف به صور و اسامی گوناگون وجود داشته است. «شاطر»ها، نامه‌رسانان تیزپایی بودند که مسافت‌های طولانی را پیاده، امّا به‌سرعت می‌پیمودند. چاپارها، همین کار را سواره انجام می‌دادند. بَرید و آسکُدار عناوینی بود که در قدیم بر پُست اطلاق می‌شد. پست به معنای جدید آن در ۱۲۶۷ق، در زمان ناصرالدین‌شاه و صدارت امیرکبیر تأسیس شد و با نام رسمی چاپارخانه به فعالیت پرداخت. در ۱۲۵۶ش/۱۸۷۷ ایران به اتحادیۀ جهانی پستی پیوست. اولین سرویس هوایی پستی ایران در ۱۸ بهمن ۱۳۰۵ش از تهران به قزوین حرکت کرد و بعدها پست هوایی به مقاصد رشت (۱۳۰۶) و مشهد (۱۳۰۸) دایر شد.