مراغی، عبدالقادر (مراغه ۷۶۸ق ـ هرات ۸۳۸ق)
مَراغی، عبدالقادر (مراغه ۷۶۸ق ـ هرات ۸۳۸ق)
| عبدالقادر مراغی | |
|---|---|
| زادروز |
مراغه ۷۶۸ق |
| درگذشت | هرات ۸۳۸ق |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | موسیقی دان |
| شغل و تخصص های دیگر | شاعر |
| آثار | جامع الالحان؛ مقاصدالالحان |
| گروه مقاله | موسیقی |
موسیقی‌دان، شاعر، خوشنویس، تصویرگر، نوازندۀ عود، و خواننده ایرانی. فارمر، موسیقی‌شناس انگلیسی، او را «اعجوبه» می‌دانست. سه کتاب کنزالالحان (گنج‌الالحان)، جامع‌الالحان، و مقاصدالالحان مهم‌ترین و مشهورترین آثار عبدالقادر محسوب می‌شود. کنزالالحان مجموعه‌ای از ساخته‌های عبدالقادر بود که از آن نسخه‌ای به‌جا نمانده است. جامع‌الالحان حاوی تمام قواعد موسیقی آن دوران، و مهم‌ترین اثر مراغی است. مقاصدالالحان، خلاصۀ جامع‌الالحان است و نسخه‌های متعددی دارد. آثار دیگر عبدالقادر عبارت‌اند از شرح‌الادوار یا زبدةالادوار فی شرح‌الادوار، در شرح کتاب «الادوار»؛ نوشتۀ صفی‌الدین اُرموی، که بعضی نسخِ آن، رسالۀ ضمیمه‌ای با نام زوایدالفواید نیز دارد. سلطان احمد جلایر در تقدیرنامه‌ای به تاریخ نیمۀ صفر ۷۷۹ق، فضل و دانش مراغی و تسلط او را در نواختن بربط (عود)، و نگارش انواع خط ستوده است. عبدالقادر نشان‌هایی از امیرتیمور نیز دریافت کرد. معروف است که پدر مراغی، از کودکی او را همراه خود به مجالس می‌بُرد و «به حال او التفات تمام داشته» و «او را از خاک برگرفته» و مایل بود تا عبدالقادر «نغمات طیّبه» قرآن را با آگاهی تمام و به آواز خوش بخواند. بعدها در موقعیتی خطرناک که فاصله‌ای با مرگ نداشت، در منطقه‌ای که امیرتیمور صدای او را بشنود، سوره‌ای از قرآن را با صدای بلند خواند و امیرتیمور که تحت تأثیر قرار گرفته بود از گناهش گذشت، خندید و گفت: «ابدال زبیم، چنگ در مصحف زد». شرط‌بندی بر سر ساختن ۳۰ تصنیف معروف به «نوبت مرتب» در دربار سلطان حسین جلایری با رضوان‌شاه، موسیقی‌دان معروف آن دوره، در کتاب‌ها ذکر شده و بیان‌کنندۀ تسلط مراغی بر موسیقی و نیز علاقۀ سلطان حسین جلایری به هنر است. بر‌اساس این شرط‌بندی، تا ۳۰ روز مراغی هر روز باید یک تصنیف چهار قسمتی از نوع «نوبت مرتب» می‌ساخت؛ مبلغ این شرط‌بندی، صدهزار دینار بود. او علاوه‌بر نوبت مرتب چهار قسمتی، یک قسمت دیگر هم با نام «مُسْتَزاد» هم به آن اضافه کرد و هر روز در پایان روز در مجلس خلوت به حضور پادشاه و اکابر عرض می‌کرد. او دربارۀ این ماجرا در جامع‌الالحان آورده است: «پس روز عرفه هر سی نوبت را عوض کردم بلازیاده و نقصان و مبلغ صدهزار دینار خواجه رضوان‌شاه با دختر خود بدین فقیر دادند ...» مراغی همچنین با زبان و موسیقی ترکی آشنا بوده و اشعاری نیز به ترکی از او برجا مانده است.