هاچیسون، فرانسیس (۱۶۹۴ـ۱۷۴۶)
هاچیسون، فِرانْسیس (۱۶۹۴ـ۱۷۴۶)(Hutcheson, Francis)
فیلسوف ایرلندی ـ اسکاتلندی. در کانتی‌داون[۱] ایرلند متولد شد و در دانشگاه گلاسگوی اسکاتلند تحصیل کرد. پس از آن که مدت کوتاهی در مقام کشیشی پرسبیتری[۲] موعظه کرد، در ۱۷۱۹ به تأسیس یک مدرسۀ عالی خصوصی در دوبلین[۳] همت گماشت. در این‌جا آثاری نوشت که آوازه و اعتبارش بر پایۀ آن‌ها استوار است، ازجمله پژوهش دربارۀ زیبایی، نظم، هماهنگی و طرح[۴] (۱۷۲۵)، پژوهش دربارۀ خیر و شر اخلاقی[۵] (۱۷۲۵)، رساله دربارۀ طبیعت و نحوۀ عمل انفعالات و هیجان‌ها[۶] (۱۷۲۸) و روشنگری‌هایی در باب حسن اخلاقی[۷] (۱۷۲۸). در ۱۷۲۹ به گلاسگو بازگشت و مقام استادی فلسفۀ اخلاقی دانشگاه آن شهر را برعهده گرفت و تا پایان عمر در همان‌جا ماند. هاچیسون در زمینه‌های منطق، زیباشناسی و شناخت‌‌شناسی نیز خدماتی کرد که به‌منزلۀ رشته‌های پیوند میان اندیشۀ جان لاک[۸] و اندیشۀ فیلسوفان اسکاتلندی، ازجمله دیوید هیوم[۹]، جاذبه و اهمیت تاریخی دارند. لیکن، اهمیت عمدۀ هاچیسون در نظام اخلاقی اوست که تا حد زیادی به نظام اخلاقی آنتونی اَشلی کوپر[۱۰]، شباهت دارد. هاچیسون دو اصل را بدیهی فرض می‌کرد: نوعی «حس اخلاقی[۱۱]» که غریزانه نقش داور نیکی‌ها را ایفا می‌کند و نوعی اصل کردار، «نیک‌خواهی آرام[۱۲]»، که شالودۀ رفتار انسانی است و در مقابل نفع‌طلبیِ ساده قرار می‌گیرد. هاچیسون، در نظریه‌اش مبنی‌بر این‌که عمل شایسته فقط آن عملی است که به‌طور کلی برای جامعه سودمند باشد، پیشاهنگ فایده‌باوری[۱۳] بود، و حتی عبارت اصلی «بیشترین خوشی برای بیشترین تعداد» را پیشاپیش بیان کرده بود. کتاب او به نام نظام فلسفۀ اخلاقی پس از مرگ وی، در ۱۷۵۵ انتشار یافت.
- ↑ County Down
- ↑ Presbyterian
- ↑ Dublin
- ↑ Inquiry Concerning Beauty’ Order, Harmony, and Design
- ↑ Inquiry Concerning Moral Good and Evil
- ↑ Essay on the Nature and Conduct of the Passions and Affections
- ↑ Illustrations upon the Moral Sense
- ↑ John Locke
- ↑ David Hume
- ↑ Anthony Ashley Cooper
- ↑ moral sense
- ↑ calm benevolence
- ↑ utilitarianism