پارت، قبیله

پارْت، قبیلۀ
نام یکی از تیره‌های هندوایرانی‌تبار. در تاریخ ایران باستان موفق شد سلسلۀ مقتدر اشکانی یا پارتی را تشکیل دهد. پارت یا پَرثَوَه را از تیره‌های سه‌گانۀ هندوایرانیان پنداشته‌اند که در هزارۀ اول پ‌م وارد فلات ایران شدند. هرچند در اسناد هخامنشی و از آن جمله کتیبۀ بیستون نام پارت‌ها وجود دارد اما دربارۀ آن‌ها تا تشکیل سلسلۀ اشکانیان اطلاعات باستان‌شناختی در دست نیست؛ با این حال، تأثیر قوی فرهنگ و هنر هلنی در آثار پارتی مکشوف از شهر نسا آشکار است. از آن‌جا که سلسلۀ اشکانی از خراسان بزرگ سر برآورده بود، به‌نظر می‌رسد که پارت‌ها از دیرباز در شمال شرقی فلات ایران ساکن بودند. پرثوه از ساتراپ‌های هخامنشی بود که پس از فروپاشی هخامنشیان تحت انقیاد سلسلۀ یونانی‌تبار سلوکیان درآمد. در ۲۸۸پ‌م طایفۀ پرنی از قبیلۀ داهه، که تباری پارتی داشت، ستیز با سلوکیان را آغاز کرد. یونانیان معنی داهه یا داسه را قبیلۀ دشمن نوشته‌اند. گزنفون مؤلف آناباسیس مرو و شمال هیرکانی را دَهِستان نامیده است. تیرداد اول موفق شد سلوکوس دوم را شکست داده و در ۲۴۶پ‌م خراسان را از انقیاد سلوکیان رها کند؛ این مقدمه‌ای بود بر تشکیل سلسلۀ اشکانیان یا پارتی. دربارۀ ساختمان زبان پارتی در دورۀ هخامنشی و ماد چیزی نمی‌دانیم؛ اما تحلیل زبان‌شناختی اسناد پارتی که با خط آرامی نوشته شده‌اند نشان می‌دهد که زبان قبیلۀ پَرثَوَه یکی از گویش‌های زبان هندوایرانی شاخه ایرانی شرقی است که با پارسی باستان و پهلوی ساسانی که در عراق عجم رواج داشت و مادی، که متأسفانه از آن نوشته‌ای برجای نمانده خویشاوند بود حتی شماری از پژوهشگرانْ زبان فارسیِ دری را ادامۀ تطور پارتی پنداشته‌اند. نیز ← اشکانیان