شلمغانی، محمد بن علی ( ـ بغداد ۳۲۲ق)

شَلْمَغانی، محمد بن علی ( ـ بغداد ۳۲۲ق)

محمد بن علی شَلْمَغانی
درگذشت	بغداد ۳۲۲ق
محل زندگی	عراق
شغل و تخصص اصلی	متکلم
لقب	ابن عزاقر
آثار	الحاسَُّة السّادِسَه
گروه مقاله	دین اسلام

(معروف به: ابن عزاقر) از غالیان و مؤسس فرقۀ عزاقریه/شلمغانیه. از متکلمان شیعۀ امامیه و از یاران امام حسن عسکری (ع) و از معتمدان حسین بن روح نوبختی بود. در زمان غیبت صغری تغییر مشرب داد و با حسین بن روح به مبارزه برخاست، زیرا حضرت مهدی (عج) حسین بن روح را به نیابت خود برگزیده بود. شلمغانی مقالات کفرآمیزی مبتنی بر غلو، حلول و تناسخ بر زبان راند و توقیعاتی مبنی بر ذم و لعن او از آن حضرت صادر شد. پس از چندی ادعای نبوت و خدایی کرد و پیروانی نیز یافت. از مشاهیری که به وی گرویدند حسین بن ابوالقاسم، وزیر مقتدر خلیفه، بود. حسین بن روح در لعن او توقیعی به شیخ ابوعلی اسکافی، که از بزرگان شیعه بود، فرستاد و از وی تبری جست (۳۱۲ق). شیعیان او را طرد و لعن کردند. سرانجام به فرمان راضی خلیفۀ عباسی در دورۀ وزارت ابن مقله، او و برخی پیروانش دستگیر (شوال ۳۲۲ق) و در ذیقعدۀ همان سال بر دار شدند. از آثارش: الحاسَُّة السّادِسَه که حاوی عقاید و دعاوی اوست؛ تکلیف؛ ماهِیَُة‌العِصْمه؛ کتاب‌الاوصیا؛ کتاب‌المعارف؛ کتاب‌الایضاح؛ کتاب‌الانوار؛ کتاب‌التکلیف؛ کتاب نَظم‌القرآن؛ کتاب‌‌العَصا.