بحر العلوم، محمد مهدی (کربلا ۱۱۵۵ـ نجف ۱۲۱۲ق)
بَحرُ‌العُلوم، محمد مهدی (کربلا ۱۱۵۵ـ نجف ۱۲۱۲ق)
| محمد مهدی بحر العلوم | |
|---|---|
| زادروز |
کربلا ۱۱۵۵ق |
| درگذشت | نجف ۱۲۱۲ق |
| ملیت | ایرانی |
| نام‌های دیگر | سید محمد مهدی طباطبایی بروجردی |
| شغل و تخصص اصلی | فقیه، مجتهد و مرجع تقلید |
| لقب | بحرالعلوم |
| آثار | مصابیح؛ الدره النجفیه (فقه منظوم)؛ مشکاه الهدایه؛ الفواید الرجالیه |
(با نام اصلی: سید محمد مهدی طباطبایی بروجردی، مشهور به بحرالعلوم) فقیه، عارف، مجتهد، و مرجع تقلید ایرانی در قرن 12ق، فرزند سید مرتضی (متوفی 1204ق). پدرش به همراه خانواده به عتبات مهاجرت کرد و او در کربلا به دنیا آمد. کودکی و نوجوانی اش را همان جا گذراند و تحصیلاتش را در زادگاهش آغاز کرد. در کربلا و نجف نزد پدر، وحید بهبهانی، شیخ یوسف بحرانی درس خواند و اجازه اجتهاد گرفت. حکمت و فلسفه را هم نزد میرزا ابوالقاسم مدرس آموخت.
هفت سال در مشهد اقامت کرد و در همان‌جا میرزا محمدمهدی اصفهانی معروف به میرزا مهدی شهید، حکیم و عارف مشهور او را به‌سبب وسعت دانشش «بحرالعلوم» خواند. وحید بهبهانی در پیری با مشورت او فتوا می‌داد. بحرالعلوم امور مذهبی پس از خود را بین شاگردانش تقسیم کرده بود. فتوا را به شیخ جعفر کاشف‌الغطا، امام جماعت مسجد هندی را به شیخ حسین نجفی، قضاوت را به شیخ شریف محیی‌الدین، کتابت فقه را به محمد جواد عاملی سپرده و تدریس را خود به‌عهده گرفته بود. از دیگر شاگردان او می‌توان از: شیخ احمد نراقی، شیخ ابوعلی حائری، صاحب رجال، شیخ اسدالله تستری، صاحب مقابس، سید میرعلی طباطبایی، صاحب ریاض و سید محمد مجاهد، صاحب مناهل نام برد. دو سال در مکه و طائف فقه را براساس مذاهب چهارگانه اهل سنت تدریس کرد.
بحرالعلوم دارای تألیفات ارزنده‌ای در علوم مختلف است که برخی از آن ها عبارت اند از: مصابیح، کتابی ارزنده در فقه (در عبادات و معاملات)؛ الدُّرّ‌ةُ‌النَّجَفیة (فقه منظوم، مشتمل بر دو هزار بیت شعر که چندین بار تفسیر و شرح شده است)؛ مشکاة‌الهدایة؛ الفوائد الرجالیة، پیرامون علم شامخ رجال؛ تحفه الکلام فی تاریخ مکه و بیت الله الحرام؛ رسالۀ تحفة الملوک فی السیر و السلوک یا رساله سیر و سلوک؛ دیوان شعر، که بیش از ۱۰۰۰ بیت و بیشتر در مدح و رثای اهل بیت (ع) است. یکی از اشعارش، مجموعه دوازده قصیده دوازده بیتی است. او این اشعار را بر اساس قصیدۀ محتشم کاشانی سروده و این اشعار را به عربی ترجمه کرده است.
سید محمد مهدی طباطبایی از علمای مشهور امامیه و از نوادگان ملا محمدتقی مجلسی بود. او در ۲۴ رجب ۱۲۱۲ق در ۵۷ سالگی در نجف درگذشت و در کنار قبر شیخ طوسی نجف در مسجد طوسی به خاک سپرده شد.