مطهری، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش)

مرتضی مطهری;
زادروز	فریمان ۱۲۹۸ش;
درگذشت	تهران ۱۳۵۸ش
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	حوزوی
شغل و تخصص اصلی	روحانی
شغل و تخصص های دیگر	نظریه پرداز دینی
آثار	توضیحات و تعلیقات بر اصول فلسفه و روش ریالیسم علامه طباطبایی؛ نقدی بر مارکسیسم
گروه مقاله	دین اسلام

مُطهّری‌، مرتضی (فریمان ۱۲۹۸ـ تهران ۱۳۵۸ش)

روحانی، فیلسوف و متفکر ایرانی. در فریمان به مدرسه رفت و در ۱۰سالگی راهی حوزۀ علمیۀ مشهد شد. تا ۱۵سالگی در آن‌جا به تحصیل مقدمات علوم دینی پرداخت و سپس در ۱۳۱۶‌ش عازم حوزۀ علمیۀ قم گردید و طی پانزده سال اقامت در قم از درس استادانی چون آیات سید محمد حجت، سید محمد محقق داماد و حاج آقاحسین بروجردی بهره برد و از شاگردان نزدیک علامه طباطبایی و امام خمینی (ره) بود. در ۱۳۳۱ به تهران مهاجرت کرد و در مدارس دینی مروی و سپهسالار و سپس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران به‌تدریس پرداخت. او در خطابه و نوشتن بسیار کوشا بود و آثار متعددی دربارۀ مسائل و معضلات فکری جدید خلق کرد. در اواخر دهۀ ۱۳۳۰ به همراه محمد ابراهیم‌ آیتی انجمن ماهانۀ دینی را به‌وجود آورد و به تبلیغ و رفع شبهات پرداخت. در دهۀ ۱۳۴۰ به نهضت امام خمینی (ره) پیوست و در تاریخ ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به دنبال سخنرانی علیه شاه دستگیر و ۴۳ روز زندانی شد و در پی مهاجرت علمای شهرستان‌ها به تهران و فشار مردم آزاد شد. مطهری نمایندۀ امام در رابطه با جمعیت‌های مؤتلفه اسلامی بود. در ۱۳۴۶ به کمک چند تن از دوستان خود حسینیۀ ارشاد را تأسیس کرد و بدینوسیله دوره تازه‌ای از فعالیت فرهنگی و سیاسی را آغاز نمود که تأثیر بسیاری بر نسل جوان داشت. برخی اختلافات وی و اعضای دیگر حسینیه سبب شد تا در ۱۳۴۹ از آن مؤسسه کناره گیرد. در ۱۳۴۸ به‌دلیل حمایت از فلسطین مجدداً دستگیر و زندانی شد. از ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۱ به فعالیت در مسجد الجواد پرداخت، ولی به‌علّت فعالیت‌های روشنگر وی رژیم این مسجد را تعطیل کرد و استاد مدتی بازداشت و زندانی شد. در ۱۳۵۳، مطهری پس از بارها احضار و دستگیری، سرانجام ممنوع‌المنبر شد و این ممنوعیت تا زمان پیروزی انقلاب ادامه داشت. در ۱۳۵۵ به نجف رفت و با امام خمینی (ره) دیدار کرد. پس از بازگشت از این سفر، همراه جمعی از روحانیون همفکرش جامعه روحانیت مبارز تهران را تشکیل داد. با شروع انقلاب اسلامی و هجرت امام خمینی (ره) به پاریس، آیت‌الله مطهری از سوی امام خمینی (ره) مأمور تشکیل شورای انقلاب گردید و افراد را به ایشان معرفی نمود. وی از سوی امام به ریاست شورای انقلاب برگزیده شد. مطهری شب ۱۲ اردیبهشت ۱۳۵۸، در اوان پیروزی انقلاب توسط گروه تروریستی فرقان به شهادت رسید و در جوار حضرت معصومه (س) در قم مدفون گردید. وی شخصیتی بسیار نافذ، کوشا و آگاه بود که دربارۀ اکثر مسائل معاصر فکری، فلسفی، سیاسی و دینی نوشت و سخن گفت. نقش وی در احیای فرهنگ اصیل اسلامی و روزآمد کردن و غنا بخشیدن به فرهنگ دینی در جامعه بسیار اساسی و کم‌نظیر بود. آثارش متجاوز از ۱۰۰ کتاب و رساله است که از نقد ایدئولوژی و تفکر مارکسیستی تا تبیین مسائل دینی به زبان جدید و آسیب‌شناسی نهادهای دینی در عصر خود و حتی نگارش داستان‌های مذهبی را دربر می‌گیرد. برخی از مهم‌ترین آثارش عبارت‌اند از: توضیحات و تعلیقات بر اصول فلسفه و روش رئالیسم علامه طباطبایی، نقدی بر مارکسیسم، آشنایی با علوم اسلامی، خدمات متقابل ایران و اسلام، جهان‌بینی اسلامی، داستان راستان، نهضت‌های اسلامی در صدسالۀ اخیر، تماشاگه راز، علل گرایش به مادیگری، عدال الهی، مسئلۀ حجاب، نظام حقوق زن در اسلام، انسان و سرنوشت، شرح مبسوط منظومه، و حرکت و زمان که شرحی بر الهیات شفای ابن سیناست.