یرنی، نیلس کای (۱۹۱۱ـ۱۹۹۴)
یِرْنی، نیلْس‌کای (۱۹۱۱ـ۱۹۹۴)(Jerne, Niels Kaj)
| نیلس کای یرنی Niels Kaj Jerne | |
|---|---|
| زادروز |
۱۹۱۱م |
| درگذشت | ۱۹۹۴م |
| ملیت | دانمارکی (زاده انگلستان) |
| تحصیلات و محل تحصیل | تحصیل فیزیک در دانشگاه لیدن و پزشکی در دانشگاه کپنهاگ، دریافت دکتری تخصصی |
| شغل و تخصص اصلی | میکروب شناس و ایمنی شناس |
| گروه مقاله | پزشکی |
میکروب‌شناس و ایمنی‌شناس دانمارکی زادۀ انگلستان. جایزۀ نوبل پزشکی ۱۹۸۴ را با گئورگ کولر[۱] و سزار مِلشتاین[۲]، به‌سبب کشف روش تولید پادتن‌های بسیار اختصاصی تک‌دودمانی[۳] دریافت کرد. یرنی با پایه‌گذاری اصول یاخته‌ای ایمنی‌شناسی مدرن تأثیر مهمی در تکامل این رشته داشت. او روش پلاک همولیتیک[۴] را برای مشاهدۀ رهاسازی پادتن از لنفوسیت[۵]ها ابداع کرد. لنفوسیتها یاخته‌های سفید خون‌اند که در مغز استخوان[۶] ساخته می‌شوند. همچنین، یرنی فرضیه‌های بسیاری دربارۀ نحوۀ برهم‌کنش یاخته‌ها در جریان پاسخ ایمنی[۷] طرح کرد. مهم‌ترین فرضیۀ یرنی در ایمنی‌شناسی، شبکۀ ایدیوتیپی[۸] است. این شبکه نوعی برهم‌کنش تنظیمی بین لنفوسیت‌هاست و با اتصال گیرنده‌های روی یک لنفوسیت با گیرنده‌های یک لنفوسیت دیگر و شناسایی آن شکل می‌گیرد. او بعدها چگونگی تولید لنفوسیتها را در تیموس[۹] توصیف کرد. در لندن زاده شد. دو سال در دانشگاه لیدن[۱۰] هلند، در رشتۀ فیزیک درس خواند. سپس به کپنهاگ رفت و به تحصیل در رشتۀ پزشکی پرداخت. هنگام گرفتن دانشنامۀ دکترای تخصصی خود در ۱۹۵۱، تقریباً چهل سال داشت. پایان‌نامه دکترای تخصصی او دربارۀ ضد سرم دیفتری[۱۱] بود و درپی آن، توجه یرنی به پادتن‌ها و تنوع نظرگیر آن‌ها در بدن جاندار معطوف شد. در ۱۹۵۶، مقاله‌ای به نام «نظریۀ انتخاب طبیعی در شکل‌گیری پادتن‌ها[۱۲]» منتشر کرد. بر‌مبنای این نظریه، پادتن‌ها قبل از ورود جسم خارجی به بدن وجود دارند و زمانی‌که جسم خارجی وارد بدن شود، مناسب‌ترین پادتن‌ها برای اتصال به آن جسم خارجی انتخاب می‌شوند. پیش از آن تصور می‌شد پادتن‌ها مولکول‌هایی غیراختصاصی و انعطاف‌پذیرند و برای دربرگرفتن مولکول‌های خارجی شکل‌های گوناگونی به‌خود می‌گیرند. از ۱۹۵۶ تا ۱۹۶۲، پزشک ارشد سازمان بهداشت جهانی بود و در این دوره بسیاری از ایمنی‌شناس‌های سرشناس را متشکل کرد. در ۱۹۶۲، به فعالیت دانشگاهی برگشت و استاد میکروب‌شناسی دانشگاه پیتسبورگ[۱۳] شد. در ۱۹۶۹، مؤسسه ایمنی‌شناسی بازل[۱۴] را بنا نهاد و تا ۱۹۸۰ که بازنشسته شد، مدیر آن‌جا بود. یرنی نظریه‌های بسیاری دربارۀ ماهیت پادتن‌ها و ایمنی‌شناسی عرضه کرد. دیگران نظرات او را پس از تغییر و تکمیل به نام خود منتشر می‌کردند، ولی او از این امر شادمان بود. دربارۀ سهم خودش در ایمنی‌شناسی به شوخی می‌گفت: «من موضوع را مطرح کردم، آیندگان آن را اثبات می‌کنند».