همیلتون، ویلیام روان (۱۸۰۵ـ۱۸۶۵)
هَمیلْتون، ویلیام روان (۱۸۰۵ـ۱۸۶۵)(Hamilton, William Rowan)
| ویلیام روان همیلتون William Rowan Hamilton | |
|---|---|
| زادروز |
دوبلین ۱۸۰۵م |
| درگذشت | ۱۸۶۵م |
| ملیت | ایرلندی |
| تحصیلات و محل تحصیل | تحصیل در کالج ترینیتی |
| شغل و تخصص اصلی | ریاضی دان |
| آثار | نظریه دستگاه های پرتو |
| گروه مقاله | ریاضیات |
ریاضی‌دان ایرلندی. دینامیک[۱] نیوتون را به‌صورتی درآورد که بعدها با نظریۀ کوانتومی[۲] سازگار شد. نظریۀ کواترنیون‌ها[۳]ی او پیش‌درآمدی بر شاخه‌ای از ریاضیات بود که به آنالیز برداری[۴] معروف شد. وی در ۱۸۳۵، لقب سِر گرفت. در دوبلین[۵] زاده شد. در کودکی خصوصیاتی استثنایی از خود نشان می‌داد. هفت ساله بود که عبری می‌خواند و در ۱۳سالگی، کم و بیش، بر سیزده زبان تسلط داشت. در سال‌های بعد، سانسکریت و فارسی را هم برای سرگرمی آموخت. در ۱۸۲۷، هنگامی‌که هنوز دانشجوی دورۀ کارشناسی کالج ترینیتی[۶] بود، به استادی نجوم رسید و به مقام منجم سلطنتی ایرلند برگزیده شد. اثرش با عنوان نظریۀ دستگاه‌های پرتو[۷] در ۱۸۲۸، و سه ضمیمۀ آن در ۱۸۳۰، ۱۸۳۱، و ۱۸۳۷، به همت آکادمی سلطنتی ایرلند[۸] انتشار یافت. در این اثر، بازتاب[۹] نور از یک آینۀ خمیده را با استفاده از مفهومی بررسی کرد که آن را تابع مشخصه[۱۰] نامید و امروز به همیلتونی[۱۱] معروف است. بعداً همین روش را برای بررسی سیستم‌هایی از اشیاء متحرک به‌کار برد. همیلتون اعداد مختلط[۱۲] را به‌صورت جفت‌های اعداد حقیقی[۱۳] نشان داد و به تحقیق در زمینۀ خواص عمل‌های اصلی روی آن‌ها پرداخت. با این دیدگاه، مجموع دو عدد مختلط از لحاظ هندسی برآیند دو بردار است و از قانون متوازی‌الاضلاع[۱۴] به‌دست می‌آید. سپس، به تحقیق در سه‌تایی‌ها پرداخت. این امر به دستاورد بزرگ او در زمینۀ کواترنیون‌ها (چهارتایی‌ها یا چهارگانه‌ها) انجامید که در ۱۸۴۸، به معرفی آن‌ها پرداخت. همیلتون کشف کرد که قانون تعویض‌پذیری[۱۵] (جابه‌جایی) معمولی ضرب، مثلاً ۳×۴=۴×۳، برای کواترنیون‌ها برقرار نیست. این کشف ریاضی‌دانان را وادار کرد از این عقیده دست بکشند که قانون تعویض‌پذیری اصل موضوع[۱۶] است. نظریۀ کواترنیون‌های همیلتون، ریاضی‌دانان قرن بیستم را به تحقیق در سایر ساختارهای تعویض‌ناپذیر جبری برانگیخت.