کاروتنویید
کاروتِنوئید (carotenoid)
گروهی از رنگیزه‌های زرد، نارنجی، قرمز یا قهوه‌ای در بسیاری از موجودات زنده، به‌ویژه در کلروپلاست[۱] گیاهان. دو نوع اصلی کاروتنوئیدها عبارت‌اند از کاروتن[۲] و گزانتوفیل[۳]. هر دو نوع جزو لیپیدها (چربی[۴]ها)ی بلندزنجیرند. برخی از کاروتنوئیدها در فتوسنتز به‌منزلۀ رنگیزه‌های فرعی ایفای نقش می‌کنند و در برخی جلبک‌ها، رنگیزه‌های اصلی جذب‌کننده نورند و در نور کم، مؤثرتر از کلروفیل[۵] عمل می‌کنند. کاروتنوئیدها در اندام‌هایی مانند گلبرگ، ریشه، و میوه نیز حضور دارند و باعث ایجاد رنگ ویژۀ این اندام‌ها می‌شوند. نمونۀ آن در گلبرگ‌های زرد و نارنجی شب‌بوی خیری[۶] است. رنگ زرد برگ‌ها در پاییز براثر همین رنگیزه‌ها پدید می‌آید چراکه طول عمر کاروتنوئیدها نسبت به کلروفیل‌ها طولانی‌تر است. در پاییز، کلروفیل سبزرنگ زودتر از سایر رنگیزه‌ها ازبین می‌رود و به همین سبب، با ازبین‌رفتن کلروفیل سبزرنگ، برگ‌ها به رنگ رنگیزه‌های دیگر خود درمی‌آیند. رنگیزه‌ها بیشتر درخلال فصل تابستان ساخته می‌شوند و در این فصل، تراکم زیاد کلروفیل، اجازۀ بروز دیگر رنگیزه‌ها را نمی‌دهد.