رساله در منشا زبان

رساله در منشأ زبان (Abhandlung Uber den Ursprung der Sprache)

کتابی در فلسفۀ زبان، تألیف یوهان گوتفرید فون هِردر، به زبان آلمانی، نوشته‌شده در ۱۷۷۰، منتشرشده در ۱۷۷۲. هردر این رساله را در پاسخ به فراخوان مسابقه‌ای که فرهنگستان آلمان ترتیب داده بود، نوشت. پرسش این بود که آیا آدمی می‌تواند زبان را ابداع کند، و اگر می‌تواند با چه ابزارهایی؟ هردر غرایز را منشأ زبان طبیعی می‌داند و در تعریف زبان طبیعی به زبان جانوران ارجاع می‌دهد. به‌عکس، زبان بشری بر مدار نیروی عقل شکل می‌گیرد. به‌باور هردر، نمی‌توان برای زبان بشری منشائی زمانی تعیین کرد، چراکه زبان بشری تابع زمان گاهنامه‌ای نیست و از ازل در آدمی نهاده است. رساله در منشأ زبان سرشار از شهودهای فلسفی است و دقیقاً به‌سبب همین ادراکات شهودی حائز اهمیت خاص است. شاید بتوان گفت که لحظات شهودی این کتاب از آنِ هامان، استاد هردر، است که هردر به نظریات شهودی او سروسامانی عقلانی بخشید.