باکونین، میخائیل
باکونین، میخائیل (۱۸۱۴ـ۱۸۷۶)(Bakunin, Michael)
سوسیالیست انقلابی و آنارشیست معروف روس. در خانواده‌ای فرهیخته و سیاسی به‌دنیا آمد. در مسکو درس خواند و تحت تأثیر اندیشه‌های فیشته[۱] و جنبش هگلی‌های جوان[۲] قرار گرفت. این جنبش بر دگرگونی از طریق تخریب انقلابی تأکید می‌کرد، مفهومی که جاذبۀ رمانتیک خود را برای باکونین همواره حفظ کرد. پس از شرکت در انقلاب‌های مختلف اروپا (۱۸۴۸ـ۱۸۴۹)، در روسیه زندانی شد، از زندان گریخت و در ۱۸۶۱ از راه ایالات متحد به اروپا بازگشت. در ۱۸۶۵ «بین‌الملل برادری[۳]» را، که یک انجمن انقلابی آنارشیستی بود، در ناپل تأسیس کرد. فلسفۀ سیاسی او تا حد زیادی وامدار پرودون[۴] است، اگرچه با فردگرایی او مخالف و به مالکیت جمعی بر وسایل تولید معتقد بود. مخالفت او با مارکس[۵] از این بینش او ناشی می‌شد که قراردادن قدرت دولت در دستان کارگران همان‌قدر نامطلوب است که قراردادن آن در دست هرکس دیگر. آثار اصلی باکونین با اهداف عملی، به مقتضای اوضاع زمان نوشته شده است و عبارت‌اند از: خدا و دولت[۶]، فراخوان اسلاوها[۷] (۱۸۴۸)، واصول انقلاب[۸] (۱۸۶۵)، که مانیفست «بین‌الملل برادری» بود.