بازالت
بازالْت (basalt)
فراوان‌ترین سنگ آذرین آتشفشانی[۱] در منظومۀ شمسی[۲]. بخش عمدۀ سطح سیّاره‌های زمینی[۳] عُطارِد[۴]، زهره[۵]، زمین[۶] مریخ[۷]، و همچنین ماه از جنس بازالت است. بستر اقیانوس‌های زمین درواقع یکسره از بازالت تشکیل شده است. بازالت سنگی مافیک[۸] و متشکّل از مقدار نسبتاً کمی سیلیس[۹]، در حدود ۵۰ درصد وزنی، است. رنگ بازالت معمولاً خاکستری تیره است، اما به رنگ‌های سبز، قهوه‌ای یا سیاه هم یافت می‌شود. کانی[۱۰]های اصلی تشکیل‌دهندۀ آن عبارت‌اند از فلدسپات[۱۱] غنی از کلسیم[۱۲]، و پیروکسن[۱۳] غنی از کلسیم و منیزیوم[۱۴]. زمینۀ بازالت ممکن است شیشه‌ای یا دارای ساختار بلوری ریزدانه‌ای باشد که گاه بلور[۱۵]های درشت نیز در میان آن‌ها دیده می‌شود. گدازۀ[۱۶] بازالتی روان است و گاه پیش از انجماد مسافات طولانی جاری می‌شود. فلات‌های وسیع کلرادو[۱۷] و فلات دکن[۱۸] در جنوب غربی هند براثرِ فوران‌های پیاپی بازالت تشکیل شده‌اند. در بعضی از نقاط، مانند فینگالز کِیو[۱۹] در جزایر هبریدیز داخلی[۲۰] اسکاتلند، و جاینتز کازوِی[۲۱] (گذر غول) در ایرلند شمالی، انقباض[۲۲] گدازۀ مذاب[۲۳] در حین انجماد[۲۴] ستون‌های شش‌گوش ساخته است. در سطح زیرین مناطق دریایی در زمین‌های پست و تیرۀ ماه لایه‌ای از بازالت وجود دارد. بازالت این لایه، در مقایسه با بازالت‌های زمینی، حاوی غلظت تیتانیوم[۲۵] و زیرکونیم[۲۶] بیشتری است و غلظت عنصرهای فرّار مانند پتاسیم[۲۷] و سدیم[۲۸] در آن کمتر است. ویژگی بازالت‌های مریخ نسبت کم آهن به منگنز[۲۹] آن‌ها در مقایسه با بازالت‌های زمینی است. این نتیجه حاصل بررسی شهاب‌سنگ‌های مریخ (شرگوتیت، نوعی از شهاب‌سنگ‌های سی‌اِن‌سی)، و تحلیل و آزمایش‌های فضاپیماها روی خاک و سنگ سطح مریخ است.
- ↑ volcanic igneous rock
- ↑ solar system
- ↑ terrestrial planets
- ↑ Mercury
- ↑ Venus
- ↑ Earth
- ↑ Mars
- ↑ mafic rock
- ↑ silica
- ↑ mineral
- ↑ feldspar
- ↑ calcium
- ↑ pyroxene
- ↑ magnesium
- ↑ crystal
- ↑ lava
- ↑ Colorado
- ↑ Deccan
- ↑ Fingal’s Cave
- ↑ Inner Hebrides
- ↑ Giant’s Causeway
- ↑ shrinkage
- ↑ Molten Lava
- ↑ solidification
- ↑ titanium
- ↑ zirconium
- ↑ potassium
- ↑ sodium
- ↑ manganese