نبرد خایرونیا
نبرد خایْرونیا (Battle of Chaeronea)
نبردی که طی آن سپاه مقدونی[۱] به فرماندهی فیلیپ دوم[۲] در ۳۳۸پ‌م به پیروزی قاطع دربرابر سپاه کنفدراسیون یونانی (عمدتاً از سربازان آتنی و تب[۳]) دست یافت. این نبرد به‌منزلۀ پایان استقلال یونان و آغاز فرمانروایی فیلیپ دوم پادشاه مقدونیه بود. ۳۰هزار پیاده نظام مقدونی با آتنی‌ها درگیر شدند و ۲هزار سرباز سواره‌نظام، به فرماندهی اسکندر مقدونی به سربازان تب حمله‌ورشده، آن‌ها را وادار به هزیمت کردند و تنها «دستۀ مقدس[۴]» مشهور آنان تا آخرین نفر جنگیدند. سواره‌نظام سپس عقب‌گرد کرده از جناحین و پشت به آتنی‌ها حمله کرد و در همان حال پیاده‌نظام مقدونی به پیشروی خود ادامه داد. نیروهای تب نابود و ۶هزار آتنی کشته شدند. خایرونیا[۵] که شهری است نزدیک تِبِس در بوئتیا[۶]، در مرکز یونان، محل پیروزی سولا[۷] بر ارتش مهرداد ششم[۸]، پادشاه پونتوس[۹]، در ۸۶پ‌م نیز بود. پلوتارک[۱۰] نیز در آن‌جا متولد شد. آثار تاریخی فراوان دارد ازجمله شیری مرمرین که در محل دفن کشته‌شدگان سپاه بوئسیا در نبرد ۳۳۸پ‌م برپا شده است.