موسولینی، بنیتو (۱۸۸۳ـ۱۹۴۵)
موسولینی، بِنیتو (۱۸۸۳ـ۱۹۴۵)(Mussolini, Benito)
دیکتاتور ایتالیا (۱۹۲۵ـ۱۹۴۳). بنیادگذار جنبش فاشیست[۱] در ۱۹۱۹ و نخست‌وزیر ایتالیا از ۱۹۲۲ بود و به «ایل دوچه[۲]» (رهبر) مشهور شد. به حبشه حمله کرد (۱۹۳۵ـ ۱۹۳۶)، در جنگ داخلی اسپانیا به پشتیبانی از فرانکو مداخله کرد (۱۹۳۶ـ۱۹۳۹)، و آلبانی را اشغال کرد (۱۹۳۹). در ژوئن ۱۹۴۰ ایتالیا به پشتیبانی از هیتلر وارد جنگ جهانی دوم شد. موسولینی در ۱۹۴۳ درپی شکست‌های نظامی و داخلی به‌ناچار استعفا کرد و حکومتی جداگانه در شمال ایتالیا تشکیل داد (۱۹۴۴ـ۱۹۴۵). سرانجام در حال فرار از کشور دستگیر و کشته شد. در رومانیا[۳] زاده شد. پدرش آهنگر بود. در جوانی به معلمی و روزنامه‌نگاری اشتغال داشت. مدتی در جنبش سوسیالیستی فعالیت کرد و سردبیر روزنامۀ حزبی آوانتی[۴] بود (۱۹۱۲ـ۱۹۱۴). در ۱۹۱۴ به‌سبب حمایت از مداخلۀ ایتالیا در جنگ جهانی اول از حزب سوسیالیست اخراج شد. در ارتش خدمت کرد (۱۹۱۵ـ۱۹۱۷) و در ۱۹۱۹ جنبش فاشیست را بنیاد نهاد که برنامۀ آن آمیزه‌ای از ملی‌گرایی افراطی و شعارهای عوام‌فریبانۀ جمهوری‌خواهی و ضد سرمایه‌داری بود؛ همچنین مبارزه‌ای خشونت‌بار بر‌ضد سوسیالیست‌ها به‌راه انداخت. جنبش فاشیست، به‌رغم شعارهای ضد‌سرمایه‌داری خود، در اوج ناآرامی‌های مردمی پس از جنگ، از اقشار ممتاز صنعتی و کشاورزی پشتیبانی می‌کرد. موسولینی در اکتبر ۱۹۲۲ از راه‌های شبه‌قانونی به‌قدرت رسید و در سِمت نخست‌وزیر در رأس دولتی ائتلافی قرار گرفت. در ۱۹۲۵ دولت او شکل دیکتاتوری به‌خود گرفت و در ۱۹۲۶ فعالیت همۀ حزب‌های مخالف را ممنوع کرد. در طول سال‌های بعد، نظام‌های سیاسی، حقوقی، و آموزشی کشور را بر‌مبنای سیاست‌های فاشیستی تغییر داد. فاشیسم نیز همچون نظام‌های حکومتیِ «خودکامۀ[۵]» دیگر سودای آن داشت که یک ایدئولوژی فراگیر باشد، اما موسولینی در اِعمال قدرت خود با محدودیت‌هایی از سوی پادشاه، کلیسا، و قشر ممتاز صنعت رو‌به‌رو بود که در زمان هیتلر در آلمان نظیر آن دیده نمی‌شد. سیاه‌جامگان[۶] موسولینی پیشاهنگ قهوه‌ای‌جامگان[۷] هیتلر بودند. فعالیت‌های موسولینی برای کشورگشایی او را به‌سوی همکاری نزدیک با آلمانِ نازی سوق داد. ایتالیا و آلمان در ۱۹۳۶ اتحاد «دول محور[۸]» را تشکیل دادند. در جنگ جهانی دوم، شکست‌های ایتالیا در شمال افریقا و یونان، حملۀ متفقین به سیسیل، و ناخرسندی مردم در داخل کشور به بی‌اعتباری موسولینی انجامید و شورای بزرگ فاشیستی[۹] خودش در ژوئیۀ ۱۹۴۳ او را به کناره‌گیری از قدرت واداشت. چتربازان آلمانی او را در سپتامبر ۱۹۴۳ از زندان آزاد کردند و او دولتی «فاشیست و جمهوری‌خواه» در ایتالیای شمالی برپا کرد. در آوریل ۱۹۴۵ پارتیزان‌ها موسولینی و کلارا پتاتچی[۱۰]، معشوقه‌اش، را هنگامی که در حال فرار به سوئیس بودند، نزدیک دریاچۀ کومو[۱۱] اسیر و تیرباران کردند. سپس پیکرهای آن دو را به میلان بردند و در یکی از میدان‌های عمومی واژگون به‌دار آویختند.