تسخیرشدگان

تسخیرشدگان (Besy)

(یا: جن‌زدگان؛ به روسی: شیاطین) رمانی از فیودور داستایفسکی، به زبان روسی، منتشرشده در ۱۸۷۰. تسخیرشدگان بیش از آن‌که رمان باشد، کتابی در فلسفۀ سیاست و دین است. شخصیتِ محوری داستان، استاوروگینِ زیباپسند، مضمونِ تا حدودی رمانتیک رمان را پیش می‌برد. او را می‌توان نمونه‌ای از نجیب‌زاده‌ای منحط دانست که درنتیجۀ فقدان عمل‌ورزی از درون کور شده است. این کوردلی او را تا بدان‌جا پیش می‌برد که به‌رغم زیباپسندی با زنی لنگ و ابله ازدواج می‌کند. در روایتی موازی، شخصیت ورخافنسکی، که رهبری توطئه‌ای انقلابی را به‌عهده دارد، می‌کوشد استاوروگین را که نه ایمان مذهبی درستی دارد، و نه ایمان انقلابی‌ای از آن دست که آرمانی را پیش برد، به جرگۀ انقلابیان بکشاند. شخصیت شاتوف در این داستان مؤید روح و نظر داستایفسکی و سخن‌گوی اوست. او که پیش از این با لیبرالیست‌ها دمخور بود، اینک با روی‌آوردن به عرفان این گمان را به‌بار آورده که ممکن است گروه انقلابی را لو بدهد. کشته‌شدن شاتوف به‌دست هم‌گروه‌هایش نقطۀ اوج و به‌نوعی هدف اصلی رمان است. داستایفسکی این گروه انقلابی را نیهیلیست نام می‌نهد و آشکارا دربرابر رقیب ادبی خود، تورگنیف، موضع می‌گیرد. بدین‌سان، و به‌رغم آن‌که تسخیرشدگان در میان رمان‌های بزرگ داستایفسکی جایگاهی ویژه دارد، باید آن را کتابی مرامنامه‌ای و پرخاشگرانه دانست که از سویی تورگنیف و از سوی دیگر انقلابیانی چون نی‌چایف را هدف نقادی‌های خود قرار داده است.