بوتنانت، آدولف (۱۹۰۳ـ۱۹۹۵)
بوتِنانْت، آدولف (۱۹۰۳ـ۱۹۹۵)(Butenandt, Adolf)
زیست‌شیمی‌دان[۱]آلمانی. در ۱۹۳۹، به‌سبب تحقیقاتش در زمینۀ هورمون‌های جنسی جایزۀ نوبل شیمی را دریافت کرد. اولین هورمون‌های جنسی (اِسترون[۲]، آندروسترون[۳]، و پروژسترون[۴]) را به‌صورت مجزا جدا کرد و ساختار آن‌ها را مشخص ساخت. جایزۀ نوبل مشترکاً به بوتنانت و لئوپولد روژیچکا[۵]، شیمی‌دانِ سوئیسی اعطا شد که آندروسترون را سنتز کرده بود. بوتنانت در لئه[۶]، نزدیک برِمِرهافن[۷]، زاده شد و در ماربورگ[۸] و گوتینگن[۹] در رشتۀ شیمی و زیست‌شناسی به تحصیل پرداخت. زمانی‌که در گوتینگن بود، کارش را در زمینۀ هورمون‌های جنسی شروع کرد. در ۱۹۳۳، استاد شیمی انستیتو دانتزیگ[۱۰]شد و کارهای تحقیقاتی‌اش را نیز ادامه داد. در ۱۹۳۶، رئیس انستیتو زیست‌شیمی کایزر (قیصر) ویلهلم[۱۱]، در برلین ـ دالم[۱۲]شد و توجه‌اش به بررسی عمل ژن‌ها، عمدتاً ژنی که رنگ چشم حشرات را کنترل می‌کند، معطوف شد. پس از آن‌که مشخص کرد رنگین‌بودن چشم ناشی از مادۀ کی‌نورنین[۱۳]است که تحت کنترل ژنتیکی تشکیل می‌شود، در ۱۹۴۰ به این نتیجه رسید که عمل ژن‌ها فراهم‌کردن سیستمی آنزیمی است که موجب اکسایشِ تریپتوفان[۱۴] می‌شود تا کینورین ۲[۱۵] حاصل شود. این امر در اصل قانون یک ژن ـ یک آنزیم[۱۶] است که طرح آن را معمولاً به جورج بیدل[۱۷] نسبت می‌دهند. بوتنانت در زمینۀ جداکردن هورمون پوست‌اندازی حشرات به شکل مجزا توفیق یافت. این اولین‌بار بود که هورمون حشره‌ای جدا می‌شد. سپس کار در زمینۀ هورمون جاذب جنسی پروانه ابریشم ماده را شروع کرد و بدین‌ترتیب اولین فرومون به‌صورت مجزا جدا شد. در ۱۹۶۰، رئیس مؤسسۀ ماکس پلانک[۱۸] شد. در ۱۹۷۲، با اتمام دورۀ ریاستش، به ریاست افتخاری آن‌جا انتخاب شد و سال‌ها در این انستیتو فعالیت می‌کرد.