مبدل کاتالیزی
مُبدِّل کاتالیزی (catalytic converter)
ابزاری در سامانۀ تخلیۀ گاز (لولۀ اگزوز) وسایل نقلیۀ موتوری برای کاهش خروج گازهای سمّی از موتور. این ابزار دود و گازهای زیان‌بار را به فرآورده‌هایی نسبتاً بی‌زیان تبدیل می‌کند. گازهای خروجی با عبور از روی آمیزه‌ای از کاتالیزگرهای اندود‌شده روی ساختاری لانه‌زنبوری، از جنس فلز یا سرامیک، تغییر می‌کنند. این ساختار بر مساحت، و بنابراین بر مقدار کاتالیزگر فعالی که با گازهای خروجی در تماس است می‌افزاید. کاتالیزگرهای اکسایش[۱]، مقادیر اندکی از فلزات گرانبهای پالادیم و پلاتین، هیدروکربن‌های ناقص و مونوکسید کربن را به دی‌اکسید کربن و آب تبدیل می‌کنند، اما بر انتشار گاز اکسید نیتروژن تأثیری ندارند. کاتالیزگرهای سه‌راهی[۲]، متشکل از فلزهای پلاتین و رودیم، اکسید نیتروژن را به نیتروژن و اکسیژن تبدیل می‌کنند. در مدّت عمر هر وسیلۀ نقلیه، مبدّلِ کاتالیزی تا ۸۷ درصد از هیدروکربن‌های گسیلی، تا ۸۵ درصد از مونوکسید کربن گسیلی، و تا ۶۲ درصد از اکسید نیتروژن گسیلی را می‌کاهد، اما همچنین سبب می‌شود که میزان دی‌اکسید کربن گسیل‌شده اندکی افزایش یابد. مبدل‌های کاتالیزی در ایالات متحده استاندارد شده‌اند تا آلودگی ناشی از اتومبیل‌ها ۹۰ درصد کاهش یابد، بی‌آن که به کارکرد موتور و صرفه‌جویی در سوخت لطمه‌ای وارد آید. گسیل گازهای ناشی از بنزین سرب‌دار مبدل‌های کاتالیزی را خراب می‌کند. همچنین، این مبدل‌ها در دمای ۳۰۰ درجۀ سانتی‌گراد بهترین عملکرد را دارند. افزایش تعداد اتومبیل‌های در حال حرکت مزایای کاربرد مبدل‌های کاتالیزی را از میان می‌برد. متأسفانه، مبدّل‌های کاتالیزی مونوکسید نیتروژن گسیل می‌کنند که از گازهای گلخانه‌ایِ مؤثر است. از ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۶، میزان گسیل مونوکسید نیتروژن در ایالات متحده حدود ۴۹ درصد افزایش یافت که نشان‌دهندۀ افزایش تعداد وسیله‌های نقلیۀ مجهز به مبدل‌های کاتالیزی است. مقدار گسیل نیتروز اکسید از وسایل نقلیۀ مجهز به مبدّل کاتالیزی پنج برابر وسایل نقلیۀ فاقد این وسیله است.