موسیقی مجلسی
موسیقی مجلسی (chamber music)
موسیقی‌ای که برای اجرا در یک اتاق یا تالار کوچک، و نه در تالار کنسرت، در نظر گرفته می‌شود و معمولاً برای ترکیب‌های مختلفی از سازها ساخته می‌شود، و هر بخش از آن را یک ساز می‌نوازد، مثل کوآرتت زهی. موسیقی مجلسی به‌منزلۀ یکی از شاخه‌های سازیِ شکل‌های قدیمیِ موسیقی آوازی مانند مادریگال، که به سازهای همراهی‌نواز چندان فرصت ارائه تکنیک را نمی‌دهند، رشد و گسترش یافت. در آغاز سبک آن کاملاً سازی بود، و در دست هایدن[۱] و بتهوون تبدیل به رسانه‌ای خصوصی و اغلب تجربی شد، که خواست‌هایی غیرمعمول هم از نوازندگان و هم از شنوندگان می‌طلبید. درخلال قرن ۲۰ محدودیت‌های ضبط و پخش رادیویی بسیاری از آهنگ‌سازان را بر آن داشت که اندازۀ ارکسترهای خود را تا حد ارکستر مجلسی کاهش دهند، که نمونه‌های آن عبارت‌اند از کنسرتوی مجلسی[۲] ساختۀ آلبان بِرگ[۳] (۱۹۲۳ـ۱۹۲۵) و آگون[۴] اثر استراوینسکی[۵] (۱۹۵۳ـ۱۹۵۷).
تکامل اولیه. کوآرتت زهی گرِگوریو الگری[۶] را نخستین نمونه از این دست می‌دانند، و مکتب ویولن‌نوازان بزرگ ایتالیایی ـ همچون ویوالدی[۷] و کورِلّی[۸] ـ باس شیفره[۹] را بنا کردند. از قرن ۱۸ هایدن نوع جدیدی از موسیقی مجلسی را ارائه کرد، که در آن اعضای یک کوآرتت زهی بخش‌هایی با ارزش یکسان را می‌نواختند، و هیچ ساز کلاویه‌دار اضافه‌ای به‌کار نمی‌رفت. هایدن در قالب موسیقی مجلسی خود به بسط و گسترش فرم سونات کلاسیک نیز پرداخت. کوآرتت‌های او بر کوآرتت‌های موتسارت تأثیر گذاشتند، که به‌نوبۀ‌خود آثار بعدی هایدن را تحت تأثیر قرارداد. آخرین کوآرتت‌های بتهوون نشان‌دهندۀ فاصله‌گیری‌های حیرت‌انگیز زیادی از چارچوب کلاسیک اولیه‌اند.
تکامل بعدی. در قرن ۱۹ موسیقی مجلسی به تالار کنسرت راه یافت، و گاهی جنبه‌ای نیمه‌ارکستری به خود می‌گرفت، مانند آثار برامس[۱۰].
مکتب فرانسوی. امپرسیونیست‌های اوایل قرن ۲۰، مانند دبوسی[۱۱] و راول[۱۲]، با فرم‌های موسیقی مجلسی تجربه‌اندوزی کردند، و پس از آن، پیشرفت‌هایی همچون آتونالیته[۱۳] و چندتونالیته[۱۴]ای (پلی‌تنال) در موسیقی مجلسی جایگاهی یافتند. ازجمله آهنگ‌سازان قرن ۲۰ موسیقی مجلسی عبارت‌اند از بِرگ، وبرن[۱۵]، هیندمیت[۱۶]، استراوینسکی، پروکوفیف[۱۷]، شوستاکوویچ[۱۸]، کودای[۱۹]، بارتوک[۲۰]، آیرلند[۲۱]، بلیس[۲۲]، تیپِت[۲۳]، روبرا[۲۴]، کوپلند[۲۵]، و روی هَریس[۲۶].