بطلمیوس، کلودیوس (ح ۱۰۰ـ ح ۱۷۰م)
بَطْلَمْیوس، کلودیوس (ح ۱۰۰ـ ح ۱۷۰م)(Ptolemy, Claudius)
| کلودیوس بطلمیوس Claudius Ptolemy | |
|---|---|
| زادروز |
ساحل نیل ح ۱۰۰ م |
| درگذشت | ح ۱۷۰م |
| ملیت | مصری |
| شغل و تخصص اصلی | اخترشناس |
| آثار | مجسطی؛ جغرافیا یا راهنمای جغرافی۹؛ در ۸ جلد؛ کتاب المناظر |
| گروه مقاله | جغرافیای عمومی |
اخترشناس و جغرافی‌دان مصری. در رسالۀ مَجِسْطی[۱] این نظریه را پیش نهاد که زمین مرکز عالم است و خورشید، ماه، و ستارگان بر گرد آن می‌گردند. در ۱۵۴۳، اخترشناس لهستانی، کُپرنیک[۲]، نظریۀ دیگری در برابر سامانۀ بطلمیوسی مطرح کرد. رسالۀ جغرافیایِ بطلمیوس تا قرن ۱۶ منبع اطلاعات معیارین (استاندارد) بود. مجسطی عنوان عربی کتاب سونتاکسیس ماته ماتیکه (تصنیف ریاضی)[۳] است که به‌سبب شهرت آن به یونانی مَگیسته یعنی بزرگ نامیده شد و همین نام به‌صورت مجسطی معرّب شده است. این کتاب دربردارندۀ همۀ آثار او در موضوعات اخترشناسی و اثر معتبر تا روزگار کُپرنیک بود. بطلمیوس، احتمالاً با الهام‌گرفتن از افلاطون، کارش را با این فرض‌ها آغاز کرد: زمین کره‌ای کامل است؛ همۀ مدارها یا فلک‌های سیارات دایره‌‌اند، اما مدار یا فلک عُطارِد، زهره، و احتمالاً مریخ، که بطلمیوس در مورد آن تردید داشت، فلک تدویر[۴] است، یعنی این سیاره‌ها در مدارهایی بر گرد نقطه‌ای در گردش‌اند که خود به دور زمین مدارپیمایی می‌کند؛ و کرۀ ستارگان گنبدی را تشکیل می‌دهد که نقاطی روشن به آن چسبیده‌اند یا روزنه‌هایی در آن ایجاد شده است. بطلمیوس احتمالاً در شهر پتولمائیس هِرمی[۵] در ساحل نیل زاده شد. در اسکندریه کار می‌کرد و رصدخانه‌اش بر بام معبدی قرار داشت. آثار اصلی‌اش جز مجسطی عبارت‌اند از جغرافیا یا راهنمای جغرافی[۶]، در ۸ جلد، کتاب المناظر، آنالما[۷] جهان‌نما یا فی تسطیح الکرة. همچنین، در زمینۀ گام‌های موسیقی و احتمالاً نورشناسی نیز مطلب نوشته است. نقشه‌های واضحی از آسیا و بخش عظیمی از افریقا نیز تهیه کرد. بطلمیوس در رسالۀ احکام نجوم خود، چهارمقاله[۸] یا کتاب اربعه فرض کرد که بعضی نیروهای ناشی از ستارگان بر زندگی و رویدادهایی که بشر تجربه می‌کند، تأثیر‌‌گذار است.