حق التالیف
حَقُّ‌التألیف (copyright)
حقوقِ ناظر به حمایت از آثار ادبی و هنری، که مانع از تکثیر اثر، در کل یا جزء، بدون موافقت مؤلف می‌شود. حقوق انحصاری آثار ادبی و هنری شامل اثر خلق شده است و نه ایدۀ آن؛ مثلاً طرح اصلی دو رمان ممکن است یکسان باشد، اما نقض حقوق مؤلف زمانی تحقق می‌یابد که معلوم شود نویسنده‌ای از نویسندۀ دیگر استنساخ یا کپی کرده است. ترجمه به خودی خود از حمایت قانونی برخوردار است. دارندۀ حق انحصاری اثر می‌تواند حق را به دیگری واگذار کند. در ایران از ۱۳۴۸ش، با تصویب قانون «حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان» مالکیت ادبی و هنری به رسمیت شناخته شد و قانونگذار از حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان اثر حمایت کرد. مادۀ دوم این قانون آثار مورد حمایت را در دَه بند مشخص کرده که از آن جمله است: کتاب، رساله، جزوه، نمایش‌نامه، آثار سمعی و بصری، نقاشی، موسیقی، هرگونه پیکره و اثر تجسمی. این حمایت قانونی زمانی است که این آثار برای اولین‌بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر یا اجرا شده باشد. حقوق مادی پدیدآورندگان، شامل حق انحصاری نشر و پخش و عرضه و اجرای اثر و حق بهره‌برداری مادی از نام و اثر اوست، و پدیدآورنده می‌تواند استفاده از حقوق مادی خود را در همۀ موارد به غیر واگذار کند. پدیدآورندۀ اثر حداکثر برای ۳۰ سال می‌تواند حقوق مادی خود را به دیگری منتقل کند. این حقوق از طریق وصیت وارث نیز قابل انتقال است. حقوق مادی پدیدآورنده در طول حیات او معتبر است و پس از مرگ هم به مدت ۳۰ سال متعلق به وارث یا موصی‌له است. چنانچه وارثی در میان نباشد و از طریق وصیت نیز به نام کسی نشده باشد، کلیۀ حقوق مادی متعلق به دولت است و پس از آن هرکسی می‌تواند از آن متمتع شود. تجاوز به حقوق مادی و معنوی پدیدآورنده، جرم است و کیفر قانونی دارد. قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی، مصوب دی‌ماه ۱۳۵۲، نیز در حمایت از حق مترجمان آثار ادبی و هنری، تصریح کرده که حق تکثیر یا چاپ و بهره‌برداری و نشر و پخش هر ترجمه‌ای با مترجم یا وارث قانونی اوست. مدت استفاده از این حقوق که به وارث منتقل می‌شود، از تاریخ مرگ مترجم ۳۰ سال است. این حقوق قابل انتقال به‌غیر است. در انگلستان (و از ۱۹۸۹ در امریکا) حقوق انحصاری اثر متعلق به دارندۀ آن تا پایان زندگیِ وی، به اضافۀ ۵۰ سال است. در صورتی‌که دارندۀ حقوق انحصاری اثر، شخصیت حقوقی باشد این مدت ۷۵ سال است. حقوق انحصاری آثار ادبی و هنری به استناد کنوانسیون ۱۸۸۶ برن، قابل حمایت است. این امتیاز در کنوانسیون حقوق انحصاری آثار ادبی و هنری ۱۹۵۲ نیز که بسیاری از کشورها در آن عضویت دارند، شناخته شده است. در هر دو کنوانسیون در ۱۹۷۱ در پاریس تجدید نظرهایی صورت گرفت. سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) در ۱۹۶۷ و اصلاحی ۱۹۷۹ در استکهلم تأسیس شد که مقر آن در ژنو است. مالکیت معنوی شامل حقوق مربوط به آثار ادبی، هنری، علمی، نمایش هنرمندان بازیگر، برنامه‌های رادیویی، صدای ضبط‌شده، اختراعات، کشفیات علمی، طراحی‌های صنعتی، نام و علایم تجاری و دیگر حقوق ناشی از فعالیت معنوی در حوزه‌های صنعتی، علمی، ادبی و هنری است. ایران در ۱۳۸۰ به این کنوانسیون پیوست. حق‌التألیف با چنین ویژگی‌های جدیدی در ایران نسبتاً کم‌سابقه است. آنچه تا قبل آن رواج داشته، پرداخت صله به نویسندگان و شاعران، و مزد به کاتبان بوده است که کتابی را استنساخ می‌کردند. حق‌التألیف گاه مقطوع است، یعنی مؤلف حق استفاده از اثر را برای همیشه یا چندبار منتقل می‌کند؛ و یا حق‌التألیف درصدی است، که در ایران از دهۀ ۱۳۳۰ مرسوم شده است.