اقتصاد
اقتصاد (economics)
شاخهای از علوم اجتماعی، با هدف مطالعه دربارۀ تولید، توزیع و مصرف ثروت. اقتصاد دو بخش عمده دارد: اقتصاد خرد[۱]، که به مطالعه در مورد رفتار یکایک تولیدکنندگان، مصرفکنندگان، یا بازارها میپردازد و اقتصاد کلان[۲]، که کل اقتصاد یا کل نظام اقتصادی (بهویژه زمینههایی از قبیل مالیاتبندی و مخارج عمومی) را بررسی میکند. اقتصاد عبارت است از مطالعه دربارۀ چگونگی تخصیص منابع، در جامعهای خاص، به منظور تولید کالا و خدمات برای مصرف و سازوکارها و اصولی که بر این فرآیند حاکماند. اقتصاد در جستوجوی کاربرد روشی علمی است تا نظریههایی در مورد فرآیندهای اقتصادی طرح کند و آنها را در برابر رخدادهای واقعی بیازماید. دو موضوع اصلی که اقتصاد به آنها میپردازد عبارتاند از تخصیص مناسب منابع موجود و مسئلۀ ایجاد سازگاری بین منابع محدود و خواستهای نامحدود در ارتباط با کالاها و خدمات. اقتصاد، مؤلفههای کارایی اقتصادی در فرآیند تولید و مفاهیم مربوط به روشهای اجرایی را تجزیه و تحلیل میکند و به بررسی تقاضاهای متعارض برای منابع و نتایج انتخابهای صورتگرفتۀ افراد، شرکتها یا دولتها میپردازد. اقتصاد خرد و اقتصاد کلان جنبههای مشترک بسیاری دارند. آنها زیرمجموعۀ رشتۀ اقتصادسنجی[۳] را دربرمیگیرند، که با استفاده از روشهای ریاضی و آماری روابط اقتصادی را تجزیه و تحلیل میکند. امروزه روشهای پیچیدۀ اقتصادسنجی برای موضوعهایی از قبیل پیشبینی اقتصادی به کار برده میشوند. راگنار فریش[۴] و لیونید کانتوروویچ[۵] از پیشگامان این رشتهاند. هدفهای اقتصادی به دو بخش تقسیم میشوند: هدفهای اثباتی[۶] که با توصیفهای عینی، واقعی و علمی چگونگی عملکرد اقتصاد را بیان میکنند، و هدفهای هنجاری[۷] که دستورالعملها و توصیههایی را برای درمان بیماریهای مشهود عرضه میکنند. با این حال، داوریهای ارزشی اقتصاددانان به نحوی اجتنابناپذیر، در فرمولبندیهای آنان دخالت میکنند. اقتصاد با انتشار کتاب ثروت ملل[۸] آدام اسمیت (۱۷۷۶)، چنان رشد کرد که علمی مستقل تلقی شد؛ آلفرد مارشال[۹] وضعیت سنّتی اقتصاد نئوکلاسیک[۱۰] را تثبیت کرد و پس از آن، با تعدیلی که جان مِینارد کِینز[۱۱] در آن انجام داد، به صورت استاندارد امروزی درآمد. برخی از دیگر متفکران مهم اقتصادی عبارتاند از دیوید ریکاردو[۱۲]، تامس مالتوس[۱۳]، جان استوارت میل[۱۴]، کارل مارکس[۱۵]، ویلفردو پارتو[۱۶]، و میلتون فریدمن[۱۷]. فهرستی از برندگان جایزه نوبل در رشته اقتصاد در جدول آمده است.
سال | نام | ملیت |
---|---|---|
1969 | راگنار اِی كِی فریش | نروژی |
1969 | یان تین برگن | هلندی |
1970 | پل ساموئلسون | امریكایی |
1971 | سیمون كوزنتس | امریكایی (روسیتبار) |
1972 | جان هیكس | انگلیسی |
1972 | كنت اَرو | امریكایی |
1973 | واسیلی لئونتیف | امریكایی (روسیتبار) |
1974 | گونار میردال | سوئدی |
1974 | فریدریش هایك | اتریشی |
1975 | لئونید كانتورویچ | روسی |
1975 | تیالینگ كوپمنز | امریكایی (هلندیتبار) |
1976 | میلتون فریدمن | امریكایی |
1977 | برتیل اُهلین | سوئدی |
1977 | جیمز مید | انگلیسی |
1978 | هربرت سایمون | امریكایی |
1979 | تئودور شولتز | امریكایی |
1979 | آرتور لوئیس | انگلیسی |
1980 | لارنس كلاین | امریكایی |
1981 | جیمز توبین | امریكایی |
1982 | جورج استیگلر | امریكایی |
1983 | جرارد دبرو | امریكایی (فرانسویتبار) |
1984 | ریچارد استون | انگلیسی |
1985 | فرانكو مودیلیانی | امریكایی (ایتالیاییتبار) |
1986 | جیمز بویكنن | امریكایی |
1987 | رابرت سُلو | امریكایی |
1988 | موریس آله | فرانسوی |
1989 | تروگوه هاولمو | نروژی |
1990 | هری ماركوویتس | امریكایی |
1990 | مرتون میلر | امریكایی |
1990 | ویلیام شارپ | امریكایی |
1991 | رونالد كوز | انگلیسی |
1992 | گری بِكِر | امریكایی |
1993 | رابرت فوگل | امریكایی |
1993 | داگلاس نورث | امریكایی |
1994 | جان هارسانی | امریكایی |
1994 | جان اِف نَش | امریكایی |
1994 | راینهارت سلتن | آلمانی |
1995 | رابرت لوكاس | امریكایی |
1996 | جیمز میرلیس | انگلیسی |
1996 | ویلیام ویكری | امریكایی |
1997 | رابرت سی مرتون | امریكایی |
1997 | مایرون اس اسكولز | امریکایی |
1998 | آمارتیا سن | هندی |
1999 | رابرت ماندل | كانادایی |
2000 | جیمز هكمن | امریكایی |
2000 | دانیل مكفادن | امریكایی |
2001 | جورج اِی اكرلف | امریكایی |
2001 | مایكل اسپنس | امریكایی |
2001 | جوزف ای استیگلیتس | امریكایی |
2002 | دانیل كانمن | اسرائیلی |
2002 | ورنون اِل اسمیت | امریكایی |
2003 | رابرت اِف انگل | امریكایی |
2003 | كلایو گرینجر | انگلیسی |
2004 | فین ای كیدلاند | نروژی |
2004 | ادوارد سی پرسكات | امریكایی |
2005 | رابرت اومان | اسرائیلی |
2005 | تامس شلینگ | امریكایی |
2006 | ادموند فِلپس | امریكایی |
2007 | لئونید هورویتس | امریكایی |
2007 | اریك اس ماسكین | امریكایی |
2007 | راجر بی مایرسون | امریكایی |
2008 | پاول کروگمن | امریکایی |