مهندسان اکوسیستم

مهندسان اکوسیستم (Ecosystem engineers)

موجودات ذره‌بینی که باعث تغییر زیستگاه‌ها می‌شوند. بخش‌هایی از صحرای نقب (میان مدیترانه و خلیج عقبه) از پوستۀ خاک و شن سیاهی پوشیده شده است که موادی شیمیایی آن را به‌هم چسبانیده است و کولونی‌های گونه‌های مختلف موجودات ذره‌بینی، این مواد را ترشح می‌کند. تصور می‌شود که این پوسته را اجتماع‌های یادشده ساخته است تا آن‌ها را از گرمای شدید محافظت کند. در هنگام بارندگی، سطح سخت، رواناب را می‌افزاید، که در گودال‌های کوچکی جمع می‌شود که آن‌ها را جانوران گوناگون بیابانی در شن پدیدآورده‌اند. شن نمناک در چاله‌ها و گودال‌ها جایگاهی بسیار مناسب برای رویش دانه فراهم می‌آورد. نتیجه عبارت خواهد بود از تشکیل واحه‌هایی کوچک حاوی چندین گونۀ گیاهی. موجودات ذره‌بینی، از طریق تغییر‌دادن محیط زیست منطبق با نیازهای خود، ناخواسته از میزبانی سایر گونه‌ها بهره‌مند می‌شوند، و نمونه‌های چیز‌ی‌اند که به‌عنوان مهندسان اکوسیستم شناخته شده است. این مهندسان، به‌جای این که خود مستقیماً به‌عنوان منبع عمل کنند، زیستگاه‌ها را تغییر می‌دهند، حفظ می‌کنند یا به وجود می‌آورند، و به این وسیله، دسترسی به منابع را برای سایر موجودات کنترل می‌کنند. پیامدهای این مهندسی برای دیگران ممکن است پردامنه یا کم‌دامنه، سودمند و یا زیان‌بخش باشد. ازجمله مهندسان فیزیکی عبارت‌اند از کرم‌های خاکی که ساختار خاک را تغییر می‌دهند و بر چرخۀ غذایی تأثیر می‌گذارند؛ سگ‌های آبی که با ساختن سد، دریاچه به‌وجود می‌آورند؛ درختان که رطوبت، نور و دمای اطراف را تغییر می‌دهند. دیگر موجودات زنده مهندسان شیمی‌اند: پلانکتون (موجودات شناور) اقیانوسی که مواد شیمیایی رها می‌کنند که به تشکیل ابرها می‌انجامد؛ موجودات ذره‌بینی باستانی که به‌عنوان محصول فرعی فتوسنتز اکسیژن رها کردند، و جوّ را آن طور که امروزه هست، ساختند. دنیا مملو از مهندسان اکوسیستم است. تمام اکوسیستم‌ها تا حدودی تحت‌ تأثیر آن‌ها قرار می‌گیرند؛ مهندسان اکوسیستم در فرآیند توالی، نقشی حیاتی بازی می‌کنند؛ در واقع وجود برخی اکوسیستم‌ها به وجود آن وابسته است. متخصصان اکولوژی در هنگام ترمیم و بازسازی زیستگاه‌ها از آن سود می‌جویند؛ گیاهان غالباً بهترین عامل تثبیت خاک هستند، و ترکیب کرم‌های خاکی و گیاهان تثبت‌کنندۀ نیتروژن حاصل‌خیزی خاک را می‌افزاید. گرد‌آمدن نمونه‌های زیاد تحت عنوان مهندسان اکوسیستم، توجه متخصصان اکولوژی را به‌سوی حضور فراگیر موجوداتی جلب کرده است که محیط زیست خود را به‌خاطر نیازهای خود دگرگون می‌کنند و درنتیجه بر سایر گونه‌ها تأثیر می‌گذارند.