نارون
نارْوَن (elm)
گروهی از درختان جنس اولموس[۱]، از خانوادۀ نارون[۲]. در نواحی معتدل نیمکرۀ شمالی و بخش‌های کوهستانی مناطق گرمسیری یافت می‌شوند. همه برگ‌هایی با لبه‌های دندانه‌دار مضاعف و خوشه‌هایی از گل‌های کوچک دارند. یکی از گونه‌های نارون عبارت است از ملج[۳]، اولموس گلابرا[۴]، بومی جنگل‌های اروپا و آسیای شمالی تا ژاپن. این درخت در ارتفاعات و جنگل‌های شمال ایران یافت می‌شود. چوب این درخت صنعتی است و در مصارف روستایی برای تهیه لاک و کلاهک پایه کندوج و نیز به‌منزلۀ مصالح ساختمانی به‌کار می‌رود. نارون مجنون نیز واریته‌ای از همین گونه است که در ۱۳۱۵ش به ایران وارد شده است. نارون سفید امریکای شمالی[۵]، اولموس امریکانا[۶] و نارون قرمز[۷]، اولموس فولوا[۸]، از دیگر گونه‌هایند. تکثیر نارون‌ها، غیر از ملج، غیر جنسی است و با پاجوش تکثیر می‌شوند. بیماری قارچی سراتوسیستیس اولمی[۹]، معروف به بیماری نارون هلندی[۱۰]، باعث کاهش تعداد درختان نارون در اروپا و امریکای شمالی شد. علت نام‌گذاری این بیماری شیوع آن در هلند در ۱۹۲۴ است. این بیماری با سوسک از درختی به درخت دیگر سرایت می‌کند. نارون تا ۴۰۰۰پ‌م در اروپا گسترده بود. در آن زمان، این درخت ناگهان ازبین رفت و مجدداً در قرن ۱۲م ظاهر شد. این موضوع ممکن است براثر همه‌گیری این بیماری در آن سال‌ها باشد. در ۱۹۹۷، باغ گیاهان ملی امریکا[۱۱] نوعی نارون با نام ولی فورج[۱۲] تولید کرد که نسبت به این بیماری مقاوم است. نارون انگلیسی[۱۳] معمولی، Ulmus procera، در سراسر اروپا پراکنده است. بلندی آن به ۳۵ متر می‌رسد و گل‌هایی ارغوانی ـ قهوه‌ای، کوچک، و دسته‌دسته پیش از ظهور برگ می‌آورد. نارون چتری، اولموس کارپینیفولیا[۱۴]، تاج کروی زیبایی دارد و در باغ‌های ایران به‌منزلۀ درخت سایه‌افکن کاشته می‌شود. بعضی از دانشمندان اصل این درخت را از ترکستان و بعضی از ایران و ارمنستان می‌دانند.