هیجان

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از Emotion)

هََیَجان (emotion)

در روان‌شناسی، احساسی قدرتمند. حالتی پیچیده در بدن و ذهن است که از لحاظ جسمی موجب تغییرات فیزیولوژیکی مانند افزایش یا کاهش ضربان قلب، کاهش یا افزایش فعالیت برخی غدد، یا تغییر درجه حرارت بدن می‌شود و از لحاظ جنبه‌های ذهنی منجر به افزایش ادراک و گاه آشفتگی در تفکر و قضاوت می‌شود. در این حالت، فرد میل به بروز احساس دارد و ممکن است به رفتار غیرارادی دست بزند. واکنش‌های هیجانی اولیه عبارت‌اند از خشم[۱]، عشق[۲] و ترس[۳] که به‌صورت پاسخی فوری در مقابل محرک‌های بیرونی روی می‌دهند یا حاصل فرآیند ذهنی غیر مستقیم، نظیر حافظه، تداعی یا درون‌نگری‌اند. هیجان موضوعی مشترک در زیست‌شناسی و روان‌شناسی است و بحث‌های بسیار برانگیخته است. چارلز داروین[۴] در اثرش با عنوان بروز عواطف در انسان و جانوران[۵] (۱۸۷۲) استدلال کرد که هیجان‌هایی ویژه و بنیادی وجود دارند که موجب تحریک، و سپس موجب بروز رفتار آشکار می‌شوند. ویلیام جیمز[۶]، به عکس، اعتقاد داشت که هیجان‌ها در واقع حس تغییرات بدن‌اند و زمانی رخ می‌دهند که برخی وقایع مهیج پیش می‌آید؛ فیزیولوژیست دانمارکی، کارل لانگه[۷] (۱۸۳۴ـ۱۹۰۰) مستقلاً به همین نتیجه رسید. نظریۀ آن‌ها، معروف به نظریۀ جیمز ـ لانگه[۸] در آ‎غاز قرن۲۰ به نقد کشیده شد. اخیراً روان‌شناس امریکایی، استانلی چستر[۹]، و دیگران پیشنهاد کردند که تغییرات احشایی کمابیش در همۀ هیجان‌ها یکسان‌اند، اما کیفیت احساسات، ازجمله ترس، شادی، وجد، و امثال این‌ها، بستگی به ارزیابی ادراکی و شناختی فرد از شرایط تازه، آشوب‌ها، و تناقضات محیط دارد.

 


  1. Anger
  2. Love
  3. Fear
  4. Charles Darwin
  5. The Expression of Emotions in Man and Animals
  6. William James
  7. Carl Lange
  8. James Lange theory
  9. Stanley Schachter