انگلیسی، ادبیات
انگلیسی، ادبیات (English literature)
تحوّل ادبیات انگلیسی از دورۀ کهن تا به امروز را به دوره‌های مختلفی تقسیم می‌کنند که هریک از آن‌ها به لحاظ نظریۀ هنری، شیوه‌ها و مسائلشان از یکدیگر متمایزند. ۴۴۹م، مقارن با ورود ساکسون‌ها، را مبدأ ادبیات انگلیس قرار می‌دهند. هرچند تاریخ نگارش پاره‌هایی از متون باقی مانده به حدود ۶۹۸م بازمی‌گردد.
ادبیات آنگلوساکسون. (یا ادبیات انگلیسی کهن) نثر و شعر به گویش‌های گوناگون انگلیسی کهن که بین ۴۴۹م و ۱۰۶۶م نوشته شد. بزرگ‌ترین منظومۀ حماسی بازمانده بیوولف[۱] (ح ۷۰۰م) است که نبردهای این قهرمان را با دشمنان اسطوره‌ای، نظیر گرندل[۲] آدمخوار و مادرش بازگو می‌کند. یکی از کهن‌ترین اشعار کوتاه مشتمل بر شش مصراع سرودۀ کدمون[۳] است که بنابر اقوال در رؤیا به او الهام می‌شود تا دربارۀ آفرینش نغمه‌سرایی کند. شعر بلندتر «رؤیای مسیح مصلوب[۴]» (ح ۶۹۸م) مراسم مسیحی صلیب عیسی را می‌نمایاند. همان‌گونه که الین[۵]، اثر کینوولف[۶]، به این موضوع می‌پردازد. تاریخ آغاز نثر انگلیسی کهن به عصر آلفرد کبیر و ترجمه‌هایش برمی‌گردد. نثر تاریخی با سالنامۀ آنگلوساکسون[۷] آغاز شد که در اصل یادداشت‌های کوتاهی از رویدادهای سالانه بود. تاریخ مواعظ الفریک[۸]، راهب دورست[۹]، به قرن‌های ۱۰ و ۱۱م می‌رسد. نثر الفریک آشکارا پیچیده‌تر از نثر آلفرد است.
انگلیسی میانه. دوره‌ای از زبان و ادبیات انگلیسی از حدود ۱۰۵۰م تا ۱۵۵۰. از ویژگی زبان و ادبیات این دوره افزایش نفوذ اروپا، به‌ویژه فرانسه، است که ناشی از ورود طبقۀ حاکم نورمان در پایان قرن ۱۱م بود؛ گذشته از نفوذ نورمان‌های فرانسه فرهنگ و ادبیات ایتالیا نیز در پیشرفت ادبیات انگلیسی مهم بود. شاعران ایتالیایی، ازجمله دانته آلیگیری[۱۰]، که در فاصلۀ ۱۳۰۷م و ۱۳۲۱م کمدی الهی را سرود و بو کاتچو[۱۱]، که دکامرون[۱۲] را بین ۱۳۵۰م و ۱۳۵۲م نوشت، هر دو بر شاعران انگلیسی میانه تأثیر بخشیدند. اشعار کهن در قالب رمانس‌ها پدید آمد که بر مبنای داستان‌های شارلمانی، شاه فرانک‌ها، افسانه‌های آرتور شاه بریتانیایی، و رویدادهای شهر باستانی تروا بودند. شاعر بزرگ این دوره جفری چاسر[۱۳] (۱۳۴۳ـ۱۴۰۰م) بود. شعر مذهبی «رؤیای پیرز شخم‌کار[۱۴]»، سرودۀ ویلیام لنگلند[۱۵] (ح ۱۳۳۰ـ۱۳۸۶م)، از نظر اندیشه بیشتر حال‌وهوای انگلیسی داشت. از دیگر اشعار مذهبی بازمانده «مروارید»، از شاعری گمنام، «شکیبایی» و «سر گاوین و شوالیۀ سبزپوش[۱۶]» است که دربارۀ شوالیه‌گری است. در این دوره بیشتر مذهبی بود. هرچند نثر ترجمۀ کتاب مقدس (ح ۱۳۸۰م) از جان ویکلیف[۱۷] دشوار بود، نثر بومی در اواخر قرن ۱۵ با داستان مرگ آرتور[۱۸]، اثر تامس ملوری[۱۹]، پیچیده‌تر شد.
ادبیات دورۀ الیزابت. ادبیات دورۀ سلطنت الیزابت اول (۱۵۵۸ـ۱۶۰۳) در انگلستان. مشخّصۀ بارز ادبیات این عصر قدرتمندی، نوآوری، اعتماد به نفس است. رنسانس، انسان‌گرایی، شور پروتستانی، و کشفیات جغرافیایی و علمی همگی در بروز این قدرت خلاقه سهیم بودند. نوع ادبی قالب در این عصر نمایش‌نامه بود. نمایش‌نامه‌نویسی این دوره خود را از غلبۀ مذهب رهانید. شکسپیر و کریستوفر مارلو[۲۰] غالباً از مضامین بحث‌انگیز در نمایش‌نامه‌هایشان استفاده می‌کردند، ازجمله مضمون قدرت سیاسی در تیمور لنگ[۲۱]'کبیر، اثر مارلو، و مکبث[۲۲] (۱۶۰۶) شکسپیر. ادموند اسپنسر[۲۳] و فیلیپ سیدنی[۲۴] از دیگر نویسندگان این دوره‌اند. با آغاز دورۀ جیمز اول، پادشاه انگلستان، محتوای نمایش‌نامه‌ها نیز آشکارا تیره‌تر شد. نمایش‌نامه‌های نویسندگانی، نظیر جان وبستر[۲۵] خشونت صریح‌تری را در معرض دید تماشاچیان قرار می‌داد. اسپنسر آثار کاملاً متفاوتی را عرضه کرد، ازجمله ملکۀ شاه پریان[۲۶] (۱۵۹۰ـ۱۵۹۶) که منظومۀ بلند شبانی بود. در این دوره همچنین نسخه‌های متعددی از کتاب مقدس به‌چاپ رسید و نقطۀ اوج آن چاپ نسخۀ ماندگار شاه جیمز بود.
ادبیات دوران بازگشت. بازگشت چارلز دوم به سلطنت (۱۶۶۰)، نوشتار خلاقه را از محدودیت‌های تحت‌الحمایگی رها ساخت. مشهورترین گونۀ این دوره کمدی وقیحانه و سرزنده در آثاری چون همسر روستایی، اثر ویلیام ویچرلی[۲۷]، است. اما نویسندگانی چون جان میلتون[۲۸]، صاحب اثر بهشت گمشده، و جان بانیان[۲۹]، نویسندۀ سیریک زایر[۳۰] (۱۶۷۸ـ۱۶۸۴) به خلق آثار مذهبی دست زدند. نثر غیرمذهبی، همچون نثر مذهبی، گونۀ محبوب این دوره بود. نویسندگان این دوره عبارت بودند از آیزاک والتون[۳۱] و ساموئل پپیس[۳۲]، که برای دستاوردهایش در به تصویر کشیدن ادیبانه و واقع‌گرایانۀ زندگی شهرت دارد. در شعر غیرمذهبی، جان درایدن[۳۳]، شاعر و نمایش‌نامه‌نویس، و سمیوئل باتلر[۳۴]، شاعر «هودیبرس[۳۵]»، از طنز بسیار استفاده کرده‌اند. نمایش‌نامه تراژدی‌نویسان این دوره عبارت‌اند از تامس اتوی[۳۶] و ناتنیل لی[۳۷].
شعر. مایکل درایتون با آثاری نظیر نیمفیدیا هنوز چشم به گذشتگان داشت. ظاهراً شاعران کاوالیر، نظیر جان ساکلینگ، و ریچارد لاولیس سعی داشتند در مقابل آشوب‌های اجتماعی قریب‌الوقوع جنگ داخلی مقاومت کنند. جان میلتون و رابرت هریک اشعار مذهبی و غیرمذهبی خود را در این دوره منتشر کردند.
ادبیات قرن ۱۸. این قرن را معمولاً عصر خرد می‌نامند. اندیشۀ فلسفی این عصر بیشتر بر ذهن و خرد تأکید می‌کند تا عواطف و تخیّل. در قرن ۱۸ ارزش‌های سنّتی پیشینیان در هنر و ادبیات دوباره رواج یافت. شاعران و نویسندگان این دوره آثار کلاسیک یونان و روم را سرمشق خود قرار دادند. در زمینۀ رمان‌نویسی پیشرفت‌های مهمی صورت گرفت. در اواخر قرن ۱۸، نهضت رمانتیسم شکل گرفت که واکنشی در برابر کلاسی‌سیسم بود. بزرگ‌ترین شاعر این دوره اَلگزاندر پوپ[۳۸] بود. اهمیت وی مرهون اندیشه‌های روشن، بیان زنده و واقع‌گرا، و شوخ‌طبعی تقلیدناپذیر اوست. ازجمله اشعار اوست: مقاله‌ای در باب نقد (۱۷۱۱) و تطاول به حلقۀ گیسو[۳۹] (۱۷۱۴). از دیگر شاعران مشهور این دوره بعد از پوپ عبارت‌اند از جیمز تامسون[۴۰]، تامس گری[۴۱]، ویلیام کالینز[۴۲]، ویلیام کوپر[۴۳]، رابرت برنز[۴۴]، و ویلیام بلیک[۴۵]. این عصر اساساً عصر نثر بود که در آثار جاناتان سوئیفت[۴۶] به اوج قدرت و کمال رسید. جنبه‌های گوناگون ادبیات انگلیسی نیز تکامل یافت. ساموئل جانسون[۴۷] در لغت‌نویسی و اولیور گلداسمیت[۴۸] در نمایش‌نامه‌نویسی شهرتی عالمگیر یافتند. دانیل دفو[۴۹] نیز با رمانس‌های ماجراجویانه‌اش مهم‌ترین گام‌ها را به‌سوی رمان برداشت. ساموئل ریچاردسون[۵۰] و هنری فیلدینگ[۵۱] از دیگر نویسندگان این دوره‌اند.
ادبیات قرن ۱۹. این دوره شاهد ظهور رمانتیسم و تفوّق احساسات بر عقل است. آثار ادبی این دوره تحت‌تأثیر مسائل اجتماعی و سیاسی آن زمان ازجمله انقلاب صنعتی در کشور و همچنین انقلاب فرانسه بودند. در این قرن نمایش‌نامه‌نویسی تقریباً از رونق افتاد، در عوض رمان به اوج باروری و شکوه خود رسید. رمان گوتیک محبوبیت بسیار یافت. شعر رمانتیسم نیز در آثار ویلیام وردزورت[۵۲]، ساموئل تیلور کولریج[۵۳]، شلی[۵۴]، بایرون[۵۵]، جان کیتس[۵۶]، و رابرت ساوتی[۵۷] شکوفا شد. در دوران سلطنت ملکه ویکتوریا (۱۸۳۷ـ۱۹۰۱) دورۀ ادبی معروف به عصر ویکتوریا پدید آمد. رمان پرطرفدارترین گونۀ ادبی قرن ۱۹بود. ازجمله معروف‌ترین رمان‌نویسان این عصر عبارت‌اند از سر والتر اسکات[۵۸]، شاعر و رمان‌نویس اسکاتلندی، که به «پدر داستان‌های تاریخی و رمانتیک» شهرت یافته است؛ جین آستین[۵۹] که رمان‌هایش بیشتر به زندگی طبقۀ اشراف و طبقۀ متوسط جامعه مربوط می‌شوند، ازجمله غرور و تعصب[۶۰] (۱۸۱۳)؛ خواهران برونته[۶۱] (شارلوت، امیلی، و آن) که تحت‌تأثیر مکتب رمانتیک و رمان‌های گوتیک بودند. مشهورترین رمان شارلوت برونته[۶۲] جین ایر[۶۳] (۱۸۴۷) است. بلندی‌های بادگیر[۶۴] (۱۸۴۷)، نوشتۀ امیلی برونته[۶۵]، اثری نومیدانه و گوتیک محسوب می‌شود؛ چارلز دیکنز[۶۶] آثاری را به‌منظور برجسته‌کردن بی‌عدالتی‌ها و نابرابری‌های اجتماعی نوشت، مثل الیور توئیست[۶۷] (۱۸۳۷)؛ جورج الیوت[۶۸] (سیلاس مارنر[۶۹] ۱۸۶۱ و میدلمارچ[۷۰] ۱۸۷۱ـ۱۸۷۲) و ویلیام مِیک‌پیس تَکِری[۷۱] (بازار خودفروشی[۷۲] ۱۸۴۷ـ۱۸۴۸) به مسائل اجتماعی و سیاسی پرداختند؛ تامس هاردی[۷۳] در آثار خود، نظیر جود گمنام[۷۴] (۱۸۹۵) کمتر به سیاست پرداخته است و بیشتر نگرشی غم‌انگیز دارد، با این حال آثار او پیشرفت‌های اجتماعی و علمی آن زمان را مطرح می‌کند. دیگر رمان‌نویسان عبارت‌اند از آنتونی ترالوپ[۷۵]، ویلکی کالینز[۷۶]، اسکار وایلد[۷۷]، جوزف کنراد[۷۸]، چارلز کینگزلی[۷۹]، الیزابت گسکل[۸۰]، چارلز رید[۸۱]. نثرنویسان این دورۀ، به موضوعات مختلف از قبیل فلسفه، تاریخ، سیاست، و هنر پرداخته‌اند، ازجمله تامس مکولی[۸۲]، مورّخ انگلیسی؛ جان استوارت میل[۸۳]، فیلسوف و اقتصاددان؛ تامس کارلایل[۸۴]، مقاله‌نویس و مورخ اجتماعی؛ جان راسکین[۸۵]، منتقد هنری و اجتماعی؛ و والتر پیتر[۸۶]، منتقد هنری. ازجمله شاعران معروف این دوره عبارت‌اند از آلفرد تنیسون[۸۷]، رابرت براونینگ[۸۸]، جرارد منلی هاپکینز[۸۹]، ادوارد فیتز جرالد[۹۰]، رادیارد کیپلینگ[۹۱]، و متیو آرنولد[۹۲].
ادبیات قرن ۲۰. آثار ادبی این قرن با توجه به دو جنگ جهانی، دوران رکود اقتصادی بین دو جنگ، و روزگار سخت پس از جنگ جهانی دوم در بریتانیا بررسی می‌شوند. نوگرایی در ادبیات چشمگیرترین ویژگی این عصر است. رنسانس ادبی ایرلند در پایان قرن ۱۹ نیز شایان ذکر است. رهبر این رنسانس ویلیام باتلر یِیتس[۹۳]، شاعر و نمایش‌نامه‌نویس، بود که از رهبران نهضت آزادی ایرلند هم به‌شمار می‌رود. پست‌مدرنیسم نام بحث‌انگیز برخی جریان‌های ادبی و هنری است که از حدود ۱۹۸۰ شروع می‌شوند. پست‌مدرنیسم به تلفیقی از تأثیرات ناشی از فرهنگ‌ها و دوره‌های مختلف نظر دارد. رمان‌های آلدوس هاکسلی[۹۴] حس ناامیدی و سرخوردگی در دوران پس از جنگ جهانی اول را به بهترین نحو توصیف می‌کنند. ای ام فورستر[۹۵] در همۀ رمان‌هایش با ریشخندی آرام نقایص اخلاقی و عاطفی طبقۀ متوسط انگلیسی را برملا می‌کند. دی اچ لارنس[۹۶] کشمکش‌های ضمیر ناخودآگاه را با قدرتی کم‌نظیر توصیف می‌کند (فاسق‌خانم چترلی[۹۷] ۱۹۲۸). جیمز جویس[۹۸] ابعاد تازه‌ای به قالب رمان بخشید و شیوه‌های پرداخت ذهنی را غنی ساخت (دوبلینی‌ها[۹۹] ۱۹۱۴). ويرجينيا وولف[۱۰۰] به استفاده از شیوه‌های گفتگوی درونی و جریان سیّال ذهن در رمان‌هایش شهرت دارد (خانم دلووی[۱۰۱] ۱۹۲۵). دیگر نویسندگان عبارت‌اند از اِوْلین وو[۱۰۲]، گراهام گرین[۱۰۳]، جورج اورول[۱۰۴] (مزرعۀ حیوانات ۱۹۴۵)، آرنولد بنت[۱۰۵]، سر آرتور کانن دویل[۱۰۶]، آگاتا کریستی[۱۰۷]. ازجمله مهم‌ترین نویسندگان پس از جنگ عبارت‌اند از کینگزلی ایمیس[۱۰۸] (جیم خوش‌شانس ۱۹۵۴)، دوریس لسینگ[۱۰۹] (بچه‌های خشونت[۱۱۰])، آیریس مرداک[۱۱۱] (برندۀ جایزۀ بوکر[۱۱۲])، مارگارت درابل[۱۱۳]، جان لوکار[۱۱۴] (جاسوسی که از سردسیر آمد ۱۹۶۳)، ویلیام گولدینگ[۱۱۵] (برندۀ جایزۀ نوبل ۱۹۸۳)، جولیان بارنز[۱۱۶] (انگلستان، انگلستان[۱۱۷] ۱۹۹۹)، موریل اسپارک[۱۱۸]، آنیتا دسایی[۱۱۹] (روزه‌داری، ضیافت ۱۹۹۹). ویلیام باتلرییتس به ایرلند و فرهنگ قومی و اساطیرش عشق عمیقی داشت. تی اس الیوت[۱۲۰] با شعر زمین بایر (۱۹۲۲) به شهرت رسید. دیگر شاعران این قرن عبارت‌اند از جرارد منلی هاپکینز، ویلفرد اوئن[۱۲۱]، رابرت گریوز[۱۲۲]، دبلیو اچ اودن[۱۲۳]، استیون اسپندر[۱۲۴]، سیسل دی لوئیس[۱۲۵]، دیلن تامس[۱۲۶]، و شیموس هینی[۱۲۷]. نمایش‌نامه‌نویسان این قرن جامعه و ارزش‌های آن را به چالش گرفتند، ازجمله جورج برنارد شاو[۱۲۸] (پیگمالیون[۱۲۹] ۱۹۱۳)، جان گالزورتی[۱۳۰] (نزاع ۱۹۰۹ و عدالت ۱۹۱۰)، شون اوکیسی[۱۳۱] که نمایش‌نامه‌هایش بیشتر با مسائل اجتماعی و سیاسی شهری سروکار دارند تا فرهنگ قوی و مضامین روستایی ایرلند. نمایش‌نامه‌نویسان دیگر این دوره عبارت‌اند از نوئل کاوئرد[۱۳۲]، سامرست موام[۱۳۳]، جان آزبورن[۱۳۴]، هارولد پینتر[۱۳۵]، و ساموئل بکت[۱۳۶]، از نویسندگان مکتب پوچی[۱۳۷].
- ↑ Beowulf
- ↑ Grendel
- ↑ Caedmon
- ↑ The Dream of the Rood
- ↑ Elene
- ↑ Cynewulf
- ↑ Anglo-Saxon Chronicle
- ↑ Aelfric
- ↑ Dorset
- ↑ Dante Alighieri
- ↑ Bo Ccaccio
- ↑ Decameron
- ↑ Geoffery Chaucer
- ↑ The Vision of Piers Plowman
- ↑ William Langland
- ↑ Sir Gawayne and the Greene Knight
- ↑ John Wyclif
- ↑ Le Morte D’Arthur
- ↑ Thomas Malary
- ↑ Christopher Marlowe
- ↑ Tamerlane the Great
- ↑ Macbeth
- ↑ Edmund Spenser
- ↑ Philip Sidney
- ↑ John Webster
- ↑ The Faerie Queen
- ↑ William Wycherley
- ↑ John Milton
- ↑ John Bunyan
- ↑ Pilgrim's Progress
- ↑ Izaak Walton
- ↑ Samuel Pepys
- ↑ John Dryden
- ↑ Samuel Butler
- ↑ Hudibras
- ↑ Thomas Otway
- ↑ Nathaniel Lee
- ↑ Alexander Pope
- ↑ Teh Rape of the Lock
- ↑ James Thomson
- ↑ Thomas Gray
- ↑ William Collins
- ↑ William Cowper
- ↑ Robert Burns
- ↑ William Blake
- ↑ Jonathan Swift
- ↑ Samuel Johnson
- ↑ Oliver Goldsmith
- ↑ Daniel Defoe
- ↑ Samuel Richardson
- ↑ Henry Fielding
- ↑ William Wordsworth
- ↑ Samuel Taylor Coleridge
- ↑ Shelley
- ↑ Byron
- ↑ John Keats
- ↑ Robert Southey
- ↑ Sir Walter Scott
- ↑ Jane Austen
- ↑ Pride and Prejudice
- ↑ Brontë
- ↑ Charlotte Brontë
- ↑ Jane Eyre
- ↑ Wuthering Heights
- ↑ Emily Brontë
- ↑ Charles Dickens
- ↑ Oliver Twist
- ↑ George Eliot
- ↑ Silas Marner
- ↑ Middlemarch
- ↑ William Makepeace Thackeray
- ↑ Vanity Fair
- ↑ Thomas Hardy
- ↑ Jude the Obscure
- ↑ Anthony Trollope
- ↑ Wilkie Collins
- ↑ Oscar Wilde
- ↑ Joseph Conrad
- ↑ Charles Kingsley
- ↑ Elizabeth Gaskell
- ↑ Charles Reade
- ↑ Thomas Macaulay
- ↑ John Stuart Mill
- ↑ Thomas Carlyle
- ↑ John Ruskin
- ↑ Walter Pater
- ↑ Alfred Tennyson
- ↑ Robert Browning
- ↑ Gerard Manley Hopkins
- ↑ Edward Fitz Gerald
- ↑ Rudyard Kipling
- ↑ Matthew Arnold
- ↑ William Butler Yeats
- ↑ Aldous Huxley
- ↑ E M Forster
- ↑ D H Lawrence
- ↑ Lady Chatterley’s Lover
- ↑ James Joyce
- ↑ Dubliners
- ↑ Virginia Woolf
- ↑ Mrs Dalloway
- ↑ ٍEvelyn Waugh
- ↑ Graham Greene
- ↑ George Orwell
- ↑ Arnold Bennett
- ↑ Sir Arthur Conan Doyle
- ↑ Agatha Christie
- ↑ Kingsley Amis
- ↑ Doris Lessing
- ↑ Children of Violence
- ↑ Iris Murdoch
- ↑ Booker Prize
- ↑ Margaret Drabble
- ↑ John Le Carré
- ↑ William Golding
- ↑ Julian Barnes
- ↑ England, England
- ↑ Muriel Spark
- ↑ Anita Desai
- ↑ T S Eliot
- ↑ Wilfred Owen
- ↑ Robert Graves
- ↑ W H Auden
- ↑ Stephen Spender
- ↑ Cecil Day Lewis
- ↑ Dylan Thomas
- ↑ Seamus Heaney
- ↑ George Bernard Shaw
- ↑ Pygmalion
- ↑ John Galsworthy
- ↑ Sean O\'casey
- ↑ Noel Coward
- ↑ Somerset Maugham
- ↑ John Osborne
- ↑ Harold Pinter
- ↑ Samuel Beckett
- ↑ Absurd