هاچیسون، فرانسیس (۱۶۹۴ـ۱۷۴۶)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از Francis Hutcheson)

هاچیسون، فِرانْسیس (۱۶۹۴ـ۱۷۴۶)(Hutcheson, Francis)

هاچيسون، فِرانْسيس

فیلسوف ایرلندی ـ اسکاتلندی. در کانتی‌داون[۱] ایرلند متولد شد و در دانشگاه گلاسگوی اسکاتلند تحصیل کرد. پس از آن که مدت کوتاهی در مقام کشیشی پرسبیتری[۲] موعظه کرد، در ۱۷۱۹ به تأسیس یک مدرسۀ عالی خصوصی در دوبلین[۳] همت گماشت. در این‌جا آثاری نوشت که آوازه و اعتبارش بر پایۀ آن‌ها استوار است، ازجمله پژوهش دربارۀ زیبایی، نظم، هماهنگی و طرح[۴] (۱۷۲۵)، پژوهش دربارۀ خیر و شر اخلاقی[۵] (۱۷۲۵)، رساله دربارۀ طبیعت و نحوۀ عمل انفعالات و هیجان‌ها[۶] (۱۷۲۸) و روشنگری‌هایی در باب حسن اخلاقی[۷] (۱۷۲۸). در ۱۷۲۹ به گلاسگو بازگشت و مقام استادی فلسفۀ اخلاقی دانشگاه آن شهر را برعهده گرفت و تا پایان عمر در همان‌جا ماند. هاچیسون در زمینه‌های منطق، زیباشناسی و شناخت‌‌شناسی نیز خدماتی کرد که به‌منزلۀ رشته‌های پیوند میان اندیشۀ جان لاک[۸] و اندیشۀ فیلسوفان اسکاتلندی، ازجمله دیوید هیوم[۹]، جاذبه و اهمیت تاریخی دارند. لیکن، اهمیت عمدۀ هاچیسون در نظام اخلاقی اوست که تا حد زیادی به نظام اخلاقی آنتونی اَشلی کوپر[۱۰]، شباهت دارد. هاچیسون دو اصل را بدیهی فرض می‌کرد: نوعی «حس اخلاقی[۱۱]» که غریزانه نقش داور نیکی‌ها را ایفا می‌کند و نوعی اصل کردار، «نیک‌خواهی آرام[۱۲]»، که شالودۀ رفتار انسانی است و در مقابل نفع‌طلبیِ ساده قرار می‌گیرد. هاچیسون، در نظریه‌اش مبنی‌بر این‌که عمل شایسته فقط آن عملی است که به‌طور کلی برای جامعه سودمند باشد، پیشاهنگ فایده‌باوری[۱۳] بود، و حتی عبارت اصلی «بیشترین خوشی برای بیشترین تعداد» را پیشاپیش بیان کرده بود. کتاب او به نام نظام فلسفۀ اخلاقی پس از مرگ وی، در ۱۷۵۵ انتشار یافت.

 


  1. County Down
  2. Presbyterian
  3. Dublin
  4. Inquiry Concerning Beauty’ Order, Harmony, and Design
  5. Inquiry Concerning Moral Good and Evil
  6. Essay on the Nature and Conduct of the Passions and Affections
  7. Illustrations upon the Moral Sense
  8. John Locke
  9. David Hume
  10. Anthony Ashley Cooper
  11. moral sense
  12. calm benevolence
  13. utilitarianism