بسامد
بَسامد (frequency)
(یا: فرکانس) در فیزیک، آهنگ تکرار هر گونه حرکت یا آشفتگی دوره‌ای یا تعداد نوسان‌ها، ارتعاش‌ها، یا موج‌های دوره‌ای در واحد زمان. یکای بسامد در دستگاه بین‌المللی، هرتز، با نماد Hz، است. یک هرتز معادل یک چرخه یا یک دوره[۱] در هر ثانیه است. بسامد با طول موج و سرعت به این صورت ارتباط دارد (فرمول ۱). در این رابطه، f بسامد، v سرعت، و λ طول موج است. بسامد برابر با معکوس دوره یا دورۀ تناوب، T، است: (فرمول ۲).
فرمول ۱: فرمول ۲:
بسامدِ کارکرد بهینه در بسیاری از وسایل برقی که با جریان متناوب[۲] کار می‌کنند، برابر ۵۰ هرتز است. بسامدهای کمتر از این مقدار منجربه تغییر ولتاژهای محسوس در وسایل برقی می‌شوند، زیرا هر بار که جهت جریان عوض می‌شود، ولتاژ به صفر می‌رسد و سپس، مقدار آن همراه با عبور جریان در جهت معکوس افزایش می‌یابد. این امر در تلویزیون به‌صورت لرزش صفحۀ تصویر ظاهر می‌شود. در بسامد ۵۰ هرتز، جریان در هر ثانیه ۱۰۰ بار تغییر جهت می‌دهد، یعنی ۱۰۰ بار به صفر می‌رسد و در جهت معکوس برقرار می‌شود. از آن‌جا که چشم انسان نمی‌تواند تغییراتی با این سرعت را تشخیص دهد، تصویر آن را پیوسته می‌بینید. گوش انسان صداهای ناشی از ارتعاش در گسترۀ بین ۲۰ هرتز تا ۲۰هزار هرتز را می‌شنود. پستاندارانی مثل خفاش قادرند بسامدهای فراصوتی[۳] بسیار بالاتر از ۱۵هزار هرتز را نیز تشخیص دهند. بعضی از جانوران و پرندگان بسامدهای بسیار کمِ فروصوت[۴] را تشخیص می‌دهند. کبوتران صداهایی با بسامد ۰.۱ هرتز را هم تشخیص می‌دهند. فیل‌ها با صداهایی با بسامد حدود یک هرتز ارتباط برقرار می‌کنند. مدوله‌سازی بسامد[۵] (اِف‌اِم) یکی از روش‌های ارسال سیگنال‌های رادیویی است که در آن، بسامد موج حامل[۶]ابتدا تعویض و سپس رمززدایی می‌شود. یک کیلو هرتز (۱kHz) برابر ۱۰۰۰ هرتز، و یک مگاهرتز (۱MHz)برابر ۱میلیون هرتز است.