گتو
گِتو (ghetto)
محلۀ یهودی‌نشین یا ناحیۀ جداگانه‌ای از شهر برای یهودیان. اگرچه این واژه نخستین‌بار در قرن ۱۷ در زبان انگلیسی به‌کار رفت، جداسازی یهودیان یا ایجاد گتو پیش‌تر از آن، یعنی در ۱۵۵۵ که یهودیان به فتوای پاپ در این محله‌ها اسکان داده شدند، آغاز شده بود. بعضی نخستین گتوها را خود جوامع یهودی شهرهای اروپا و خاورمیانه در دوره‌های سرگردانی قوم یهود داوطلبانه ایجاد کردند. از قرن ۱۲ به‌بعد یهودیان به‌موجب قانون غالباً موظف بودند که در محله‌های خاص خودشان، که گاه با دیوار محصور شده بود و فقط از طریق معبرهای کنترل‌شده در دسترس بود، جدا از مسیحیان زندگی کنند. البته در بیشتر بخش‌های جهان اسلام تا قرن ۱۸ یهودیان آزادانه زندگی می‌کردند، اما پس از آن غالباً موظف بودند که در نواحی خاصی دور از مساجد و دیگر مکان‌های مقدس به‌سر برند. این وضعیت به‌ویژه در ایران، یمن، و مراکش مشاهده می‌شد که هنوز هم بقایای گتوهای قدیمی در آن‌جا‌ها وجود دارد. در اروپای غربی، آخرین گتو (رُم) رسماً در ۱۸۷۰ برچیده شد. اما در دهۀ ۱۹۳۰ نازی‌های آلمان بار دیگر یهودیان را به زور در گتوها جای دادند؛ البته این کار فقط مرحله‌ای گذرا در برنامه‌ای بود که می‌بایست برای حل نهایی مسئله، یعنی ریشه‌کن‌کردن کامل یهودیان اروپا، به اجرا در می‌آمد. در سال‌های اخیر، واژۀ گتو دربارۀ هرگونه محدودسازی یا منطقۀ مسکونی داوطلبانۀ جمعیت‌های اقلیت به‌کار رفته است. در اسپانیا گتوهای کولی‌ها، در فرانسه گتوهای الجزایری‌ها، و به‌ویژه در ایالات متحد گتوهای سیاه‌پوستان، پوئرتوریکویی‌ها، و چیکانوها وجود دارند. مشهورترین گتوی سیاه‌پوستان در محلۀ هارلم در شهر نیویورک است. گتوهای دیگر گروه‌های قومی نیز به شکلی دردناک به ساکنان این محله‌ها «شهروند درجۀ دو» بودن آن‌ها را یادآور می‌شوند. با وجود اين، این محله‌ها پناهگاه و کانون‌های تقویت فرهنگی و مهد پرورش استعدادهای چشمگیر و دانش‌های انسانی بوده است.