هاییتی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از Haiti)
هاییتی
نام فارسی هائیتی
نام لاتین Haiti
نظام سیاسی جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری
جمعیت ۱۰,۰۸۵,۲۱۴ نفر
موقعیت  حاشیۀ شرقی دریای کارائیب
پایتخت پورتوپرنس
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) ۳۶۳.۴
رشد سالانه (درصد) ۱.۵
شهرهای اصلی  پورتوپرنس، گونائیو، کیپ‌هیشن، ژرمی و ژاکمل
زبان فرانسوی و کرئول
دین مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع) ۲۷,۷۵۰

هائیتی (Haiti)

کاخ ملي واقع در مرکز پورتوپرنس، هائيتي
کاخ ملي واقع در مرکز پورتوپرنس، هائيتي

موقعیت. جمهوری هائیتی در بخش غربی جزیرۀ بزرگ هیسپانیولا[۱]، در حاشیۀ شرقی دریای کارائیب[۲] و در شرق کوبا قرار دارد. مساحت این کشور ۲۷,۷۵۰ کیلومتر مربع، و پایتخت آن شهر پورتوپرنس[۳] است.

سیمای طبیعی. کشور هائیتی که حدود یک‌سوم از جزیرۀ هیسپانیولا را شامل می‌شود، از شمال به اقیانوس اطلس، از شرق به کشور دومینیکن و از جنوب و غرب به دریای کارائیب محدود است. تنگه یا گذرگاه آبی ویندوارد[۴] در شمال غربی، آن را از کوبا جدا می‌کند و خلیج گوناوه[۵] بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بریدگی ساحل غربی آن است. شبه‌جزیرۀ دراز و باریک تیبورون[۶] خلیج مزبور را از جنوب محدود می‌کند و جزیره گوناوه[۷] با مساحت ۷۴۳ کیلومتر مربع در میان آب‌های آن جای دارد. ساحل شمالی خلیج گوناوه را شبه‌جزیرۀ نسبتاً طویل دیگری محدود کرده و جزیرۀ تورتوگا[۸] با درازای ۴۰ کیلومتر، در دوراب[۹]های ساحل شمالی آن جای گرفته است. کشور هائیتی سرزمینی کوهستانی است و دو رشته‌کوه شمالی و جنوبی که تا انتهای شبه‌جزیره‌های بالا گسترده‌اند، بخش مرکزی کشور را در میان گرفته و رودخانه‌های آرتیبونیت[۱۰]، لتروآ[۱۱] و چند رود کوچک دیگر آن را مشروب می‌کنند. رشته‌کوه‌های شمالی[۱۲] در دنبالۀ کوردیرای مرکزیِ جمهوری دومینیکن قرار دارند و رشته‌ارتفاعات جنوبی، بلند‌ترین نقطۀ کشور، کوه لا سل[۱۳] با ارتفاع ۲,۶۸۰ متر را در انتهای شرقی خود جای داده است. درون‌بوم[۱۴] هائیتی را تپه‌ماهورهایی فراگرفته که تا کرانه‌های غربی خلیج گوناوه امتداد دارند. رشته‌ارتفاعات شمالی و جنوبی نیز به‌سان دیوار بلندی از نفوذ رطوبت و باد‌های خنک‌کنندۀ دریایی به درون‌بوم کشور جلوگیری کرده و بخش‌هایی از آن را به بیابان‌های خشک بدون گیاه مبدل ساخته‌اند. کشور هائیتی از نه استان (دپارتمان) تشکیل شده و مهم‌ترین شهرهای آن عبارت‌‌اند از پورتوپرنس، گونائیو[۱۵]، کیپ‌هیشن[۱۶] (کاپ‌هائیتین)، ژرمی[۱۷]، و ژاکمل[۱۸]. اقلیم این کشور خیلی گرم و تغییرات دما و متغیّربودن میزان بارندگی از ویژگی‌های اقلیمی آن است. فصل بارندگی آن از فروردین تا خرداد و نیز از مرداد تا آبان است و طوفان‌های تندری[۱۹] و توفندهای[۲۰] ویرانگر این سرزمین را به‌شدت تهدید می‌کنند. میانگین دمای سالانۀ پورتوپرنس در دی‌ماه ۲۵ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۲۹ درجۀ سانتی‌گراد و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۱,۳۲۱ میلی‌متر است.

اقتصاد. بیشتر مردم هائیتی به کشاورزی اشتغال دارند و قهوه و نیشکر جزو اقلام صادراتی آن است. منابع زیرزمینی هائیتی به بوکسیت، مس، و بعضی فلزات دیگر منحصر است و ‌پایان‌یافتن ذخایر بوکسیت در دهۀ ۱۹۷۰، ضربۀ مهلکی بر اقتصاد ناتوان این کشور وارد کرده است. کشور هائیتی از نظر تولید نیروی الکتریسیته در تنگنا قرار دارد و توان تولید آن از چهار ساعت در روز تجاوز نمی‌کند. صنعت هائیتی عمدتاً بر مونتاژ قطعاتی استوار است که از خارج وارد می‌شوند و اسباب‌بازی، وسایل ورزشی، پوشاک، ابزارهای الکتریکی و الکترونیکی، صابون، مواد شیمیایی، رنگ، و کفش را شامل می‌شوند.

حکومت و سیاست. نظام حاکم بر کشور هائیتی، جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. مجلس نمایندگان هائیتی از ۸۳ نماینده و مجلس سنای آن از ۲۷ سناتور تشکیل شده است. نمایندگان این دو مجلس و رئیس‌جمهور، که مسئولیت اجرایی نیز دارد، برای پنج سال انتخاب می‌شوند.

مردم و تاریخ. جمعیت کشور هائیتی ۱۰,۰۸۵,۲۱۴ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۳۶۳.۴ نفر در هر کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۱.۵ درصد است و ۹۵ درصد از آنان را سیاهان افریقایی‌تبار تشکیل داده‌اند. در حدود ۹۶ درصد از این جمعیت مسیحی‌اند و ۶۲ درصد از آنان در روستاها به‌سر می‌برند. زبان رسمی هائیتی فرانسوی و کرئول[۲۱] است. آراواک[۲۲]ها نخستین ساکنان این سرزمین‌اند و اسپانیایی‌ها اولین اروپاییانی بوده‌اند که به این کشور وارد شدند. شیوع بیماری‌های ناشی از ورود اسپانیایی‌ها به این سرزمین و آمیزش آنان با بومیان و بهره‌کشی توان‌فرسا از آنان، آراواک‌ها را به نابودی کشاند. پس از اسپانیایی‌ها، فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها و اروپاییان دیگر، پای در میدان سنت دومینیک گذاردند (سنت دومینیک، نامی است که اسپانیایی‌ها به جزیرۀ هیسپانیولا داده بودند) و اختلاف و زدوخورد با اسپانیایی‌ها را آغاز کردند. جنگ‌های خونین اسپانیا و فرانسه به جداشدن بخش غربی جزیره و واگذاری آن به فرانسه منجر شد. فرانسوی‌ها در هائیتی کشتزارهای وسیع نیشکر ایجاد کردند و بدین‌ترتیب سرزمین مزبور به یکی از مهم‌ترین و پردرآمد‌ترین مستعمرات اروپایی‌ها در قارۀ امریکا مبدل شد. انقلاب فرانسه ساکنان هائیتی را نیز تحت تأثیر قرار داد و بردگان سیاه را به قیام علیه فرانسوی‌ها واداشت. این کشور در یکم ژانویۀ ۱۸۰۴ نخستین کشور امریکای لاتین بود که به استقلال رسید و در ۱۸۲۰ دارای حکومت جمهوری شد.

 


  1. Hispaniola
  2. Caribbean Sea
  3. Port au Prince
  4. Windard Passage
  5. Golf De La Gonave
  6. Tiburon
  7. Ile De La Gonave
  8. Tortuga
  9. off-shore
  10. Artibonite
  11. Les Trois
  12. Massif Du Nord
  13. La Selle
  14. inland
  15. Gonaives
  16. Cap Haitien
  17. Jeremie
  18. Jacmel
  19. Thunder Storm
  20. Huricane
  21. Creole
  22. Arawak