هالی، ادموند (۱۶۵۶ـ۱۷۴۲)
هالی، اِدْموند (۱۶۵۶ـ۱۷۴۲)(Halley, Edmond)
اخترشناس انگلیسی. علاوه‌بر تشخیص دنباله‌دار[۱]ی، که چندی بعد به‌نام او معروف شد، فهرست‌نامه[۲]ای از ستاره‌ها گردآوردی کرد. با استفاده از ثبت‌های تاریخی، حرکت خاص[۳] ستاره‌ها را آشکارسازی کرد و مسیری در پژوهش در پیش گرفت که پس از مرگش منجربه محاسبۀ نسبتاً دقیق یکای اخترشناسی (واحد نجومی)[۴] شد. او محاسبه کرد که مشاهدات گزارش‌شدۀ دنباله‌دار در ۱۴۵۶، ۱۵۳۱، ۱۶۰۷ و ۱۶۸۲ همگی نشان‌دهنده بازگشت یک دنباله‌دارند و نتیجه گرفت که این دنباله‌دار مسیری سهمی‌شکل را دارد. در ۱۷۰۵، در اثرش با عنوان خلاصه‌ای از اخترشناسیِ دنباله‌دار[۵] اعلام کرد که این دنباله‌دار بار دیگر در ۱۷۵۸ نمایان خواهد شد. وقتی چنین شد، ابراز احساسات عمومی نسبت به این اخترشناس چنان بود که نام قطعی دنباله‌دار از نام او گرفته شد. همچنین، کمک‌های درخور توجه دیگری به اخترشناسی کرد، ازجمله کشف حرکت‌های خاص دَبَران[۶]، سِماکِ رامح[۷] و شِعرایِ یمانی[۸]، و ابداع روش به‌دست‌آوردن اختلاف‌منظر[۹] با استفاده از رصدهایی که طی گذر زهره[۱۰] عملی می‌شود. از ۱۷۲۰ اخترشناس سلطنتی[۱۱] انگلستان بود. در نزدیکی لندن زاده شد. در آکسفورد درس خواند، اما آن‌جا را در ۱۶۷۶، بدون دریافت مدرک ترک کرد. از ۱۶۷۶ تا ۱۶۷۸ با اقامت در جزیرۀ سنت هلنا[۱۲]، در اقیانوس اطلس جنوبی، نقشۀ ستاره‌های نیمکرۀ جنوبی آسمان را تهیه کرد. حاصل آن فهرست‌نامۀ ستاره‌های جنوبی[۱۳] (۱۶۷۹) بود که به جلد سوم تاریخ کیهانی[۱۴] (۱۷۲۵) فلمستید[۱۵] الحاق شد. در ۱۷۰۳، استاد هندسۀ آکسفورد شد. همچنین، ژئوفیزیک‌دان و هواشناس پیشتازی بود، و در بسیاری زمینه‌های دیگر ازجمله ریاضی و باستان‌شناسی نیز فعالیت می‌کرد. با آیزاک نیوتون[۱۶] دوست بود و اثبات قوانین کپلر[۱۷] ازجمله مسائلی بود که توجه او را به خود جلب کرد. او که تا حدی در این زمینه پیشرفت کرده برای مشورت با نیوتون به کیمبریج رفت و دریافت که نیوتون، پیش‌تر، این مسئله را حل کرده ولی چیزی در این‌خصوص منتشر نکرده است. بدین‌ترتیب، با پافشاری هالی و تقبل هزینه از سوی او چاپ اثر نیوتون با عنوان اصول[۱۸] (۱۶۹۸ـ۱۷۰۰) امکان‌پذیر شد. از ۱۶۹۸ تا ۱۷۰۰، هالی ناخدای کشتی سلطنتی کوچک پارامور[۱۹] بود که از آن برای مشاهدۀ تغییرات مغناطیسی[۲۰] (انحراف قطب‌نما از شمال واقعی)، از ۵۲ درجۀ شمالی تا ۵۲ درجۀ جنوبی اقیانوس اطلس، استفاده کرد. این مشاهدات با این امید صورت گرفت که شاید اطلاعاتی برای تعیین طول جغرافیایی به‌دست دهد. مشاهدات او با عنوان نمودار کلی تغییرات قطب‌نما[۲۱] (۱۷۰۱) منتشر شد که نخستین نمودار منتشرشده در نوع خود، و نخستین نموداری بود که خطوط هم‌زاویه[۲۲]، معروف به خطوط هالی[۲۳]، در آن ترسیم شد.
- ↑ comet
- ↑ catalogue
- ↑ proper motion
- ↑ astronomical unit
- ↑ Synopsis Astronomia Cometicae
- ↑ Aldebaran
- ↑ Arcturus
- ↑ Sirius
- ↑ parallax
- ↑ Venus
- ↑ Astronomer Royal
- ↑ St Helena
- ↑ Catalogus Stellarum Australium
- ↑ Historia Coelestis
- ↑ Flamsteed
- ↑ Isaac Newton
- ↑ Kepler’s laws
- ↑ Principia
- ↑ Paramore
- ↑ magnetic variation
- ↑ General Chart of the Variation of the Compass
- ↑ isogonic lines
- ↑ alleyan lines