هرتزشپرونگ ـ راسل، نمودار
(تغییرمسیر از Hertzsprung-Russell diagram)
هِرْتْزشْپرونگ ـ راسِل، نمودار (Hertzsprung-Russell diagram)
در اخترشناسی، نموداری برای نمایش دمای سطحی ستاره‌ها[۱] در برابر درخشندگی[۲]شان. در این نمودار بیشتر ستاره‌ها، ازجمله خورشید[۳]، در نوار باریکی با نام رشتۀ اصلی[۴] جا می‌گیرند. وقتی ستاره‌ای پیر می‌شود، از رشتۀ اصلی به بخش راست و بالایی نمودار یا ناحیۀ غول‌ها[۵] و اَبَرغول‌ها[۶] می‌رود. وقتی ستاره در پایان حیات خود فشرده می‌شود و به‌صورت کوتوله‌ای سفید[۷] درمی‌آید، بار دیگر به ناحیۀ پایینی و چپ نمودار جابه‌جا می‌شود. نام این نمودار برگرفته از نام آینار هرتزشپرونگ[۸]، اخترشناس دانمارکی، و هنری راسل، اخترشناس امریکایی، است که مستقل از هم به آن دست یافتند (۱۹۱۱ـ۱۹۱۳).